Үөрэх дэгиттэр дьайыыларынан нөӊүө задачалары суоттааһын
ФГҮөС оскуолаҕа киириэҕиттэн үөрэх-иитии үлэтигэр элбэх уларыйыылар киирдилэр.
Начальнай үөрэхтээһин тиһигэр чопчу предмети үөрэтэр эрэ буолбакка, үөрэх дэгиттэр дьайыыларын сайыннарыы соруга турар:
Тус суолталаах дьайыы (личностные УУД);
Бэйэни салайынар-дьаһанар дьайыы (регулятивные УУД);
Билиини-көрүүну ылар дьайыы (познавательные УУД);
Бодоруһа үөрэнэр дьайыы (коммуникативные УУД).
Математика программатыгар задачаны суоттааһын биир сүрүн миэстэни ылар. Биһиги 4 сыл устата элбэхтик үлэлиибит эрээри, үөрэнээччилэр задачаны суоттуурга ыарырҕаталлар, задачаны үчүгэйдик суоттуур оҕо ахсаана аҕыйах буолар.
Биричиинэтэ: суоттатар задачабытын оҕоттон таба суоттуурун эрэ ирдиибит. Хас биирдии оҕоҕо бэйэтигэр сыһыары тутан, олоҕу кытта сибээстээн, саха оҕотун ис туругар, уйулҕатыгар сөп түбэһиннэрэн, олохтоох матырыйаалга олоҕуран задачалары сааһылаан үлэбитигэр киллэрдибит.
Агрооскуола буоларбыт быһыытынан алын сүһүөх оскуола оҕото төрүт дьарык туһунан сөптөөх билиини, сатабылы ыларын туһугар уруоктарбытыгар агрокомпоненнары киллэрэбит, үлэ араас көрүӊнэрин көрдүүбүт. Математика уруогар задачаны суоттааһыӊӊа агрохайысха тиэмэтигэр сөп түбэһэр задача хомуурунньуга оӊордубут. Ол курдук, ынах-сүөһү, сылгы, дьиэ көтөрө, от үлэтэ, оҕуруот аһа туһунан задачалар талыллан киирдилэр.
Задачаны суоттааһын этаптарын биири да көтүппэккэ ыытыы хайаан да барыахтаах:
Задача ис хоһоонун ырытыы.
Задача ис хоһоонун математика тылынан араас ньыманан кылгастык суруйуу.
Задачаҕа биллэр кэриӊнэр уонна ыйытыы сыһыаннарын булуу.
Задачаны суоттааһыӊӊа былаан оӊоруу.
Былаан быһыытынан задачаны суоттааһын.
Задача суотун, эппиэтин бэрэбиэркэлээһин уонна бэйэни хонтуруолланыы.
1. Задача ис хоһоонун ырытыы сатабылларын баһылааһын:
1 кылааска «задача диэн тугуй?» өйдөбүлү ылыы. Задача ис хоһоонун, ыйытыытын арааран билии. Задачаҕа туох туһунан этиллэрин булуу (объекты), объектар кэриӊнэригэр хас предмет киирэрин быһаарыы.
2 кылааска задачаҕа хас объект кыттыһарын булуу.
3, 4 кылаастарга задача ис хоһоонун схема, таблица көмөтүнэн ырытыы. Ол курдук 2 кылааска атыыга задачалар киирэллэр уонна сыаната, ахсаана, төһөҕө турара өйдөбүллэри үөрэнээччи чопчу өйдүүрүн ситиһиэхтээхпит. 3,4 кылаастарга үлэҕэ аналлаах задачаларга үлэ онорумтуота, үлэ бириэмэтэ, үлэ барыта, айан задачаларыгар түргэнэ бириэмэтэ, ырааҕа өйдөбүллэри үөрэнээччи задачаны ааҕан баран текст ис хоһоонуттан арааран булара улахан оруоллаах.
2. Текстовой задачаны математика тылыгар көһөрүү:
1-гы кылааска хаһынан эрэ элбэх, аҕыйах, хаһынан элбэҕий, аҕыйаҕый диэн задачалары схеманан онорорго үөрэтэбит.
2-с кылааска хас төгүл элбэҕин, аҕыйаҕын схемаҕа таба көрдөрөр сатабыллары билиэхтээх.
3 кылааска задача кылгас ис хоһоонун таблицаҕа толорор үөрүйэҕи билиэхтээх. Таблица хас столбигынан оӊоһулларын, задача көрүӊүттэн көрөн ханнык тыллар, формула туттулларын, хас объект, хайааһын түһүмэҕин быһааран, хас строканан сурулларын сөпкө быһаара үөрэнэрин ситиһиэхтээхпит.
4 кылааска айаӊӊа задачаларга утарыта, биир туһаайыыга, икки аӊы хайысхаҕа айаӊӊа чертеһу таба оӊорор үөрүйэҕи үөрэтэбит.
3. Задачаҕа биллэр чыыһылалар уонна ыйытыы сыһыаннарын таба булуу.
1 кылаас. Задача 3 бэйэ-бэйэлэрин кытта ис хоһоонунан сибээстээх кэриӊнэртэн турар. Манна биир кэриӊ биллибэт. Икки биллэр кэриӊнэр сыһыаннарын булан үһүс биллибэт кэриӊи арифметическай дьайыынан суоттаныллар. 1-гы кылааска хаһынан эрэ элбэх, аҕыйах, хаһынан элбэҕий, аҕыйаҕый диэн задачаларга кэриӊнэр сыһыаннарын таба булан эбиинэн, көҕүрэтиинэн суоттанарын таба булларабыт. Хаһынан эрэ элбэх буоллагына эбэбит…
2-с кылааска хас төгүл элбэҕин, аҕыйаҕын төгүл, түӊэтии дьайыынан суоттуурун быһаарыахтаах.
3 кылааска уустук задачаларга бэйэ бэйэлэрин кытта сибээһи буллара үөрэтэбит. Хас судургу задачаттан турарын сибээстэһэр 3-үү кэриӊнэри булларан быһааттарабыт. Көнө пропорциональнай сыһыаннардаах задачаларга кэриӊнэр сыһыаннаһыыларын булларабыт.
4 кылааска төттөрү пропорциональнай сыһыаннардаах задачаларга үлэлиибит.
4. Задача ханнык көрүӊүн быһаарыы.
1-гы кылааска сыалайы, чааһы булууга, тэӊнээһиӊӊэ (хаһынан эрэ элбэх, аҕыйах, хаһынан элбэҕий, аҕыйаҕый) диэн задача көрүӊнэрин суоттуубут.
2-с кылааска хас төгүл элбэҕин, аҕыйаҕый диэн задачалар киирэллэр. Икки дьайыылаах уустук задачалары суоттааһын, ханнык судургу задачалартан туралларын быһааттарабыт.
3 кылааска 2,3 дьайыынан суоттанар уустук задачалар киирэллэр.
4 кылааска утарыта, биир туһаайыыга, икки аӊыы хайысхаҕа аналлаах айаӊӊа задачалар киирэн биэрэллэр.
5. Задачаны былаанннаан суоттааһын.
1 кылааска задача элеменнэрин ойуунан, знагынан солбуйан дьайыыны оноруу.
2-скэ задачаны дьайыынан арааран, хас биирдии дьайыытын быһааран суруйуу.
3 кылааска задачаны хас да ньыманан суоттааһын.
4 кылааска задачаны араас ньыманан суоттаан баран саамай табыгастааҕын булуу, туһаныы.
Суоттаабыт задачаны бэрэбиэкэлээһин.
1 кылаас: сыалай, чаас, эбии, көҕүрэтии сибээстэрин туһанан төттөрү дьайыынан суоттаан хонтуруоллата үөрэтии. Судургу задачаҕа төттөру задачаны оӊотторуу.
2 кылаас: Уустук задачаларга төттөру задачалары оӊотторуу.
3 кылаас. Хас да ньыманан суоттаан баран саамай табыгастааҕын булуу.
4 кылаас: Суоттуу үөрэммит табыгастаах ньыматынан быһаарыы.
Бу хомуурунньук Таатта улууһун Харбалаах орто оскуолатын начаальнай кылааһын учуутала Иванова С.Р. дидактическай матырыйаалыгар уонна пособиетыгар олоҕуран оӊоһулунна.
ИҺИНЭЭҔИТЭ
1 кылаас
Оҕуруот үлэтэ……………………………………………………………………
Дьиэ кыыллара, көтөрдөрө …………………………………………………….
От үлэтэ, сир оӊоһуута …………………………………………………………
Түмүктүүр үлэ …………………………………………………………………..
2 кылаас
Оҕуруот үлэтэ…………………………………………………………………..
Дьиэ кыыллара, көтөрдөрө ……………………………………………………
От үлэтэ, сир оӊоһуута …………………………………………………………
Түмүктүүр үлэ …………………………………………………………………..
3 кылаас
Оҕуруот үлэтэ…………………………………………………………………..
Дьиэ кыыллара, көтөрдөрө ……………………………………………………
От үлэтэ, сир оӊоһуута ………………………………………………………..
Түмүктүүр үлэ …………………………………………………………………
4 кылаас
Оҕуруот үлэтэ…………………………………………………………………..
Дьиэ кыыллара, көтөрдөрө ……………………………………………………
От үлэтэ, сир оӊоһуута ………………………………………………………..
Өйү сытыылааһын …………………………………………………………….
Түмүктүүр үлэ………………………………………………………………….
1 КЫЛААС
Оҕуруот үлэтэ
№1
Бу оҕуруот астартан хайата элбэҕий, аҕыйаҕый?
№2
Хаhынан элбэҕий? Хаhынан аҕыйаҕый?
№3
Хартыыӊканы туруоран биэр.
№4
Тэриэлкэҕэ , баар. Оҕурсу помидордааҕар хаhынан элбэҕий?
№5
уонна үргээбит. уопсайа холбоон хас оҕуруот аһын үргээбитий?
№6
Кыыс оҕуруоттан 4 моркуобу, 3 луугу быста. Барыта хас оҕуруот аhын быhан киллэрдэ?
№7
Сэттэ кыыс биирдии кирээдэ сыыс отун ыраастаабыттар. Кыргыттар барыта хас кирээдэни ыраастаабыттарый?
№8
Оҕолор оскуола аттыгар 6 липаны уонна 4 хатыңы олордубуттар. Оҕолор барыта хас маһы олордубуттарый?
№9
Хортуоппуй хомууругар 10 хостуур массыына, онтон 4-нэн аҕыйах грузовой массыына үлэлээбит. Хас грузовой массыына үлэлээбитий?
№10
Миша 10 горох туораҕын олорпут. Онтон 6-та үүммүт. Хас …?
№11
«Вита» лаа5ыр о5олоро 8 кг оҕурсуну, 3-нэн аҕыйах кг помидору «Илгэ» лааҕырга ыыттылар. Тѳһѳ оҕуруот аһын ыыппыттарый?
№12
Саша 6 моркуобу, оттон Оля 4 моркуобу аҕалбыт. Онтон 8 моркуобу кроликка биэрбиттэр. Хас моркуоп хаалла?
№13
Ийэм теплицатыттан 1-кы күн 6 оҕурсуну, 2-с күн 8 оҕурсуну быһан атыылаабыт. Барыта тѳһѳ оҕурсу атыыга барбытый?
№14
Ийэм сайын устата 10 ыаҕас сир аhын хомуйбута. 2 ыаҕас сугун, 5 ыаҕас отон, ордуга – моонньоҕон. Ийэм хас ыаҕас моонньоҕону хомуйбутуй?
№15
Бастакы бааhына кэтитэ 40 дм, иккис бааhына 20 дм. Бастакы бааhына иккистээҕэр хас дециметринэн кэтитий?
№16
Ийэм 16 кирээдэҕэ хортуоппуй, 7 кирээдэҕэ хаппыыста олордубут. Хортуоппуйу хаппыыстаатааҕар тѳһѳнѳн элбэх кирээдэҕэ олордубутуй?
№17
Буочукаҕа 24 солуур уу баар. Миша 4 солуур, Ваня 5 солуур ууну баһан, сѳбүѳкүлэҕэ куппуттар. Буочукаҕа тѳһѳ уу ордубутуй?
№18
Хартыынаны кѳрѳн олорон задачата толкуйдаа.
№19
3 массыынаҕа 20-лии куул хортуоппуй тиэйбиттэр. Уопсайа хас куул хортуоппуйу тиэйбиттэрий?
№20
Хортуоппуй хомууругар Ваня 28 кг, онтон Катя 15 кг элбэх хортуоппуйу хостообут. Оҕолор холбоон хас кг хортуоппуйу хостообуттарый?
От үлэтэ, сир оңоһуута
№1
Ыйытыы бэлиэтигэр ханнык от тэрилэ туруохтааҕый?
?
№2
Эһэм окко киирэригэр уонна уктаабыт. Эһэм уопсайа хас от тэрилин оңорбутуй?
№3
Ордугу бул.
№4
Бааһынай хаһаайыстыбаҕа уонна тыраахтардар бааллар, онтон атыылабыттар. Бааһынай хаһаайыстыбаҕа хас тыраахтар хааллай?
№5
Хартыынаны кѳрѳн олорон задачата толкуйдаа.
№6
Гаражка 8 тыраахтар баар. Онтон 4-дэ от тиэйэ барбыттар. Гаражка хас тыраахтар хааллай?
№7
Эһэм от үлэтигэр 10 кыраабылы оноруохтаах. Кини 4 кыраабылы оңорбут. Эһэм хас кыраабылы онороро хаалбытый?
№8
Алаас күрүѳлээһинигэр 10 уол, 6-нан аҕыйах кыыс үлэлээбиттэр. Уопсайа хас кыыс үлэлээбитий?
№9
Отууга 3 эр киһи, 4-нэн элбэх оҕо сынньана олорбуттар. Хас оҕо баар эбитий? Уопсайа хас киһи отууга сынньана олороруй?
№10
Бастакы колхозка 10 саңа тыраахтар биэрбиттэр, оттон иккис колхозка
2-нэн аҕыйаҕы биэрбиттэр. Хас саңа тыраахтары биэрбиттэрий иккис колхозка?
№11
Алааска 4 дьахтар, 5 оҕо уонна дьахтары кытта оҕону холбообут саҕа эр киһи кэлбит. Хас эр киһи алааска баарый?
№12
Фермерскэй хаhаайыстыба 10 тырахтарыыстаах. Иккис хаhаайыстыба тырахтарыыһа 6 киhинэн элбэх. Иккис хаhаайыстыба хас тырахтарыыстааҕый?
№13
Сэмэнчик быраатын кытта оттуу барыстылар. Сэмэнчик 14 бугулу, быраата киниттэн 3-нэн аҕыйаҕы туруорда. Быраата хас бугулу туруорбутуй?
№14
Сыhыыга 9 киhи от охсо сылдьыбыттар. Кинилэргэ эбии 9 эр киһи уонна 4 дьахтар кѳмѳлѳһѳ кэлбиттэр. Барыта хас киһи үлэлээбитий?
№15
Хартыынаны кѳрѳн олорон задачата толкуйдаа.
№16
От үлэтэ саҕаланна. Нэһилиэктэн 6-лыы киһилээх 3 илиинэн оттуур звено тэриллэн окко таҕыста. Звеноларга барыта хас киһи баарый?
№17
Биһиги дьиэ кэргэн эмиэ оттуубут. Мунньуубутун бүтэрдибит. Мин бугул оӊоробун. Күн аайы 7 бугулу оңорон, 3 күн үлэлээтим. Мин хас бугулу оңордум?
№18
Чаачыгый сайылыкка бааһына күрүѳлүүргэ бастакы күн 31 оҕо, иккис күн 3-нэн аҕыйах оҕо үлэлээбит. Иккис күн хас оҕо күрүѳ туппутуй?
№19
Уолаттар аҕаларын кытта бугул оңорууга күрэхтэспиттэр. Айсен 8 бугулу, Сайаан 3-нэн элбэҕи, онтон аҕалара уолаттар бугулларын холбообуттарын саҕа. Аҕалара хас бугулу туруорбутуй?
№20
Уйбаныаптар икки күн устата 84 бугулу туруорбуттар. Бэҕэһээ илиинэн мунньан 34 бугулу, бүгүн тыраахтарынан мунньан ордубут отторун бугуллаабыттар. Бүгүн хас бугулу туруорбуттарый?
Дьиэ кыыллара, кѳтѳрдѳрѳ
№1
Бу кыыллар туох тэңнээхтэрий?
№2
Хаhынан элбэҕий? Хаhынан аҕыйаҕый?
№3
Ыйытыы бэлиэтигэр туох ойууланыахтааҕый?
?
№4
Алгыс Моойторук диэн ыттаах. Моойторук уңа атаҕа – икки, хаңас атаҕа – икки, илин атаҕа – икки, кэлин атаҕа – эмиэ икки. Моойторук барыта хас атахтааҕый?
№5
Айыына куоската Муурка 2 кг ыйааһыннаах. ϴскѳ Муурка икки кэлин атаҕар турдаҕына, ыйааһына хас кг буолуой?
№6
Хас чоппууска аһыы турбутуй? Хас чоппууска эбии кэллэй?
№7
Витя , оттон Катя ииппит. Оҕолор барыта хас хааһы ииппиттэрий?
№8
Биэс киһи 5 чааһы быһа оттообуттар. Биирдии бэйэлэрэ хастыы чаас оттообуттарый?
№9
Хотоңңо 2 ынах, 1 о5ус, 3 ньирэй, 2 сибиинньэ баар. Барыта хас дьиэ сүѳһүтэ баарый?
№10
Олбуор иhигэр 10 дьиэ кѳтѳрѳ аhыы сылдьыбыт. 4 куурусса, 5 чоппууска, атына бѳтүүк. Хас бѳтүүк баарый?
№11
Маайа сарсыарда кууруссаларыгар 4 ытыс, күнүс уонна киэһэ 3-түү ытыс туораах бурдугу биэрэр. Кууруссалар күңңэ хас ытыс бурдугу сииллэрий?
№12
Хотоңңо уопсайа 11 тѳбѳ баар, онтон 3 ыанар ынах, 3 ньирэй. Хотоңңо хас борооску баарый?
№13
Ийэм күһүн 5 убаһа, 5 ынах хаанын кутта. Онтон 2 хааны эдьиийим аахха ыытта. Хас хаан хаалла?
№14
Эбэбинээн сарсыарда 13 сымыыт буллубут. Таһынаа ыалбытыгар 4, онтон эдьиийдээхпэр 5 бэристибит. Дьоӊӊо хас сымыыты биэрдибит? Бэйэбитигэр хас хаалла?
№15
Олбуор иһигэр кууруссалар уонна ыттар бааллар. Айыына атахтарын ахсаанын аахпыта 10 буолбут. Хас куурусса уонна ыт баар буолуон сѳбүн быһаар.
№16
Сайын киэһээңңи ыамңа Туора Муос 10 литр үүтү биэрэр, оттон Мааны 3-нэн аҕыйаҕы ыатар. Мааны үүтэ киэһэ тѳһѳнүй? (ϴссѳ тугу булуохха сѳбүй? Ыйыт. Суоттаа.)
№17
Алааска мэччийэ сылдьар, онтон 4-нэн элбэх эбит. Уопсайа алааска хас ..?
№18
Олбуор иһигэр кууруссалар уонна сибиинньэ оҕолоро баллар. Кинилэр холбоон 5 тѳбѳлѳѳхтѳр уонна 14 паара атахтаахтар. Уопсайа хас куурусса уонна сибиинньэ оҕото баарый?
№19
Эбэм аахха баар – 14 к.
Сымыыттаабыт – 8 к.
Хас...?
№20
Детсадка оҕолорго үүт иһэрдибиттэр:
Сарсыарда – 25 л.
Күнүс – 30 л.
Киэһэ – ?
2 КЫЛААС
Оҕуруот аһа. Оҕуруот үлэтэ.
№1
Туйаара 8 ук оҕурсу, 2-нэн элбэх ук помидор угун олордубут. Барыта хас ук оҕуруот аһын олордубутуй?
№2
Ньургун сарсыарда 10 кирээдэ, киэһэ 3-нэн а5ыйах кирээдэ хортуоппуй угун буорун кѳбүппүт. Барыта хас кирээдэни кѳбүппүтүй?
№3
Сардаана бүгүн 10 моркуобу, 6 сүбүѳкүлэни хостообут. Моркуобу хаһынан элбэҕи хостообутуй?
№4
Ийэм 20 кирээдэҕэ хортуоппуй, 12 кирээдэҕэ хаппыыста олордубут. Хортуоппуйу хаппыыстатааҕар тѳһѳнѳн элбэх кирээдэҕэ олордубутуй?
№5
Моркуоп атыылаһаары Дьулус 20 солкуобайы, Айдаар 15 солкуобайы тѳлѳѳбүттэрин кэннэ кинилэргэ 5 солкуобай ордубут. Иккиэн холбоон бастаан тѳһѳ харчылаах эбиттэрий?
№6
Маайа 12, оттон Сардаана 14 хортуоппуйу хостообуттар. Киэһэ аһылыкка онтон 15 хортуоппуйу ыһаарылаабыттар.Хас хортуоппуй ордубутуй?
№7
Буочукаҕа 12 солуур уу баар. Толя 4 солуур, Алик 3 солуур ууну баһан, сүбүѳкүлэҕэ куппуттар. Буочукаҕа тѳһѳ уу ордубутуй?
№8
5 кылаастар 2-лии куул сиэмэ хортуоппуйу хомуйбуттар. Барыта хас куул сиэмэ хортуоппуйу хомуйбуттарый?
№9
Оскуола учаастагар быйылгы ыһыыга 11 куул хортуоппуй наада. Кылаастар 8 куулу хомуйбуттар. Аны хас куул хортуоска нааданый?
№10.
«Вита» үлэ-сынньалаң лааҕырыгар барыта 25 о5о сынньаммыт. Онтон 12-тэ уол. Лааҕырга хас кыыс сынньаммытый?
№11.
«Вита» улэ-сынньалаң лааҕырыгар маңнайгы сезоңңа 12 оҕо, иккис сезоңңа 2-нэн элбэх оҕо сынньаммыт. Лааҕырга икки сезоңңа хас о5о сынньаммытый?
№12.
Маңнайгы кылаас оҕолоро оҕуруоттан 8 куул хортуоппуйу, иккис кылаастар маңнайгы кылаастардааҕар 4 куулунан элбэҕи, оттон уһустэр иккистэрдээҕэр 3 куулунан хас куул хортуосканы хомуйбуттарый?
№ 13.
Юннаттар куруһуоктарыгар сылдьар оҕолор 2 дьааһыкка 10-нуу оҕурсу рассадатын ууннэрбиттэр. 2 дьааһыкка хас рассаданы ууннэрбиттэрий?
№14.
Биир корзинаҕа 10 субуѳкулэ, оттон иккискэ – 6 субүѳкүлэ баар.Икки корзинаҕа холбоон хас сүбүѳкүлэ баарый? Ыйытыыны задача кѳҕүрэтиинэн суоттанарын курдук уларыт.
№15.
Ыаллар оҕуруоттарыттан 5 куул сүбүѳкүлэни уонна соччо моркуобу хостообуттар.Онтон 2 куул моркуобу уонна 1 куул сүбүѳкүлэни атыылаабыттар. Ыалга хас куул оҕуруот аһа хаалбытый?
№16.
Маҕаһыынтан Дьулус 2 кг. моркуобу, оттон аҕата кинитээҕэр 6-кг-нан элбэх хаппыыстаны аҕалбыт. Барыта хас килограмм оҕуруот аһын кинилэр атыыласпыттарый?
№17.
Эбэм биир кирээдэттэн 8 оҕурсуну, онтон иккистэн 2-нэн аҕыйаҕы ылбыт. Икки кирээдэттэн холбоон хас оҕурсуну ылбытый?
№18.
Атыыһыкка бастаан хас да дьааһык помидор баара. Кини 4 дьааһыгы атыылаабытын ѳссѳ 7 дьааһык хаалбыт. Бастаан киниэхэ хас дьааһңык помидор баарай?
№19.
Оскуола остолобуойугар 16 кг оҕуруот аһын аҕалбыттар: хас да кг моркуобу уонна 10кг сүбуѳкулэни. Остолобуойга хас килограмм моркуобу аҕалбыттарый?
№20.
Биир буочукаҕа 20 биэдэрэ, оттон атыңңа 15 биэдэрэ уу киирэр. Онтон 5 толору биэдэрэ ууну уунээйигэ куппуттар. Буочукаларга холбоон хас биэдэрэ уу хаалбытый?
№21.
Салаакка 5 оҕурсуну, 6 помидору уонна иккиэннэрин холбообут саҕа редискэни туттубуттар. Салаакка хас редискэни туттубуттарый?
№22.
Куулга 30 кг хортуоппуй баара. Куултан хас да кг атыылаабыттарын кэннэ, 10 кг хаалбыт. Ыйытыыта онор уонна задачаны суоттаа.
№23.
Оҕолор оҕурсу сиэмэтин ус дьааһыкка олордубуттар: маңнайгы дьааһыкка 20 устууканы, иккискэ 10-нан аҕыйаҕы, уһус дьааһыкка маңнайгы икки дьааһыктар сиэмэлэрин холбообут саҕаны.Үһүс дьааһыкка хас горох сиэмэтин олордубуттарый?
№24.
Маңнайгы массыынаҕа 100 куул хортуоппуйу, иккис массыынаҕа 30 куулунан аҕыйаҕы тиэйбиттэр. Иккис массыынаҕа хас куул хортуоппуйу тиэйбиттэрий?
№25.
Фермер оҕуруотуттан 25 куул хортуосканы оруурга былааннаммыт. Кини маңнай 13 куул, онтон 9 куул хортуосканы орообут. Фермер былаана туолбут дуо?
Сылгы, сүѳһү иитиитэ. Дьиэ кѳтѳрѳ.
№1.
Сүѳһү 2 кэлин, 2 илин атахтаах. 2 атаҕа – уңата, 2 атаҕа – хаңаһа. Сүѳһү атаҕа барыта хаһый?
№2.
Ыалга 6 улахан сылгылаахтар уонна 1-нэн аҕыйах убаһалаахтар. Барыта хас сылгылаахтарый?
№3.
Аҕам кѳлүнэр ата былырыын 5 саастаах этэ. Эһиил хас саастаныай?
№4.
Сылгы үѳрүгэр 10 биэ, 3-нэн аҕыйах кулунчук баар. Хас кулунчук баарый?
№5.
Сылгыһыт нэдиэлэҕэ 5 күн сылгыларыгар баран кэлэр. Хас күн дьиэтигэр баарый?
№6.
Сайын «Арыылаах» бааһынай хаһаайыстыба 90 ыанар ынаҕы ыабыт. Онтон 65-һэ ыал ынаҕа. Хаһаайыстыба бэйэтин ынаҕа тѳһѳнүй?
№7.
Агрооскуола 5 биэлээх, 1-нэн аҕыйах кулунчуктаах. Барыта хас сылгылааҕый?
№8.
Килиэккэҕэ куруолук уонна куурусса хааллыбыт. Барыта 35 тѳбѳ, 94 атах баар. Килиэккэҕэ хас куруолук уонна куурусса баарый?
№9.
Кувшиңңа 7 ыстакаан, оттон баанкаҕа 8 ыстакаан уут киирэр.Оҕолор эбиэккэ 5 ыстакаан үүтү испиттэр. Хас ыстакаан үүт хаалбытый?
№10.
Кувшинна 12 ыстакаан үүт толору киирэр.Хааһыны 5 ыстакаан үүтүнэн, онтон омлеты 2 ыстакаан үүтүнэн оңорбуттар. Кувшиңңа хас ыстакаан үүт хаалбытый?
№11.
Фермергэ 3 сылгылаах, оннооҕор 8-нан элбэх ынахтаах. Фермер хас барааннааҕый, ѳскѳтүн сылгыларын уонна ынахтарын ахсаана холбоон барааннарын ахсааннарыгар тэң буоллаҕына?
№12.
Маңнайгы бидоңңа иккис бидоннаа5ар 3 лиитиринэн элбэх үүт баар. Маңнайгы бидоңңа хас лиитир үүт баарый,ѳскѳтүн иккис бидоңңа 7 лиитир үүт баар буолла5ына?
№13.
Хаһаайка ынаҕыттан 12 лиитирэ үүтү ыабыт. 8 лиитир үүтү түһэрэн сүѳгэйдээбит, онтон ордугуттан суорат оңорбут. Хас лиитир үүттэн суорат оңорбутуй?
№14.
5, 3 лиитэрэлээх икки кураанах бааңка уонна уулаах биэдэрэ баар. Бааңкалар кѳмѳлѳрунэн 6 лиитэрэ ууну хайдах мээрэйдээн ылыахха сѳбуй?
№15.
Улахан иһиккэ үүт кутуллубут. 6, 8 лиитэрэлээх кураанах биэдэрэлэри туһанан, икки лиитир үүтү хайдах мээрэйдээн ылыахха сѳбүй?
№16.
Ийэн күѳскэ хас куһуок эти угарый? Хас хомуос ууну кутарый? Биирдии бэйэҕитигэр хастыы тэриэлкэ миин тиксэрий?
№17.
Бѳтүѳңңэ 10 лиитэрэ кымыс баара. Ийэм ыһыахха 3 лиитэрэ кымыһы илдьибит, онтон хаалбытыттан 1лиитэрэни киэһээңңи аһылыкка испиттэр. Хас лиитирэ кымыһы ороскуоттаабыттарый? Хас лиитирэ кымыс хаалбытый?
№18.
Ынах сууккаҕа 50л ууну иһэр, онтон сылгы 10 лиитэрэнэн элбэҕи .Сылгы сууккаҕа хас лиитир ууну иһэр эбитий?
№19.
Улахан чорооңңо 3л. кымыс киирэр . 5 итинник чорооңңо хас литр үүт киирэрий?
№20.
Сибиинньэ о5отун маассата 26 кг, хаас сибиинньэ о5отуттан 21кг чэпчэки, оттон ньирэй хаастан 47кг ыарахан. Ньирэй маассатын булл.
От үлэтэ. Сири оңоруу.
№1.
От улэтигэр оҕонньор 10 кыраабылы оңоруохтаах. Кини 7 кыраабылы оңорбут. Оҕонньор хас кыраабылы оңороро хаалбытый?
№2.
Уолаттар бугул оңоруутугар курэхтэспиттэр. Мичил 15 бугулу оңорбут, Чаҕыл 5-нэн элбэх бугулу оңорбут. Чаҕыл хас бугулу оңорбутуй? Холбоон хаһы оңорбуттарый?
№3.
От улэтин лааҕырыгар 16 уол, 7-нэн аҕыйах кыыс сылдьыбыт. Барыта хас оҕо сылдьыбытый?
№4.
От улэтэ саҕаланна. Нэьилиэктэн 2 илиинэн оттуур звено уонна 3-нэн элбэх механизированнай звено тэриллэн окко таҕыста. Барыта хас звено окко таҕыста?
№5
Биһиги куңңэ 8 чаас оҕустарыыга улэлиибит. 2 күн үлэлээбит буоллахпытына, хас чаас оҕустарбыппытый?
№6
Биһиги биригээдэ бэҕэьээ 6 оту , бугун 1-нэн элбэх кэбиьиилээх оту туруордубут. Икки кун холбоон хас оту туруордубутуй?
№7
Сайын устата эһиги дьиэ кэргэн хас бугул оттонно? Онтон хас оту кэбистигит?
№8
Эһэм оҕонньор кыраабыл оңорон эмиэ туһалыыр . Биир кыраабылы 300 солкуобайга атыылыыр буоллаҕына . 3 кыраабылга тѳһѳ харчыны тѳлуѳхтэрэй?
№9
Мин бэҕэһээ 23 бугулу , бугун 4-нэн аҕыйаҕы оңордум. Бугун хас бугулу оңордум? Икки кун холбоон хас бугулу оңордум?
№10
Лааҕыр оҕолоро бугул оңоруутугар курэхтэһэллэр. Маңнайгы биригээдэ эбиэккэ диэри 80 бугулу, иккис биригээдэ 10-нан элбэҕи оңорбут. Икки биригээдэ холбоон хас бугулу оңорбуттарый?
№11
Биир кэбиһиилээх от 120 бугултан тахсар. Ыаллар 85 бугулу оңорбуттар. Аны хас бугулу оңороллоро хаалбытый?
№12
Ынах биир сууккаҕа 8кг. оту сиир. Ынахха нэдиэлэҕэ хас киилэ от нааданый?
№13
Биир улахан ынах куннэ 8 кг. оту , кыра суѳһу 5 кг. оту сииллэр. Ыаллар 2 улахан ынахтаах ,3 кыра суѳһулээх буоллахтарына куңңэ хас киилэ оту ороскуоттуулларый?
№14
Тракторист биир хортуоска сирин 20 мүн устата хорутар. Кини эбиэккэ диэри 3 чаас улэлээбит буоллаҕына хас ыалга сир хоруппутуй?
№15
Ыаллар хортуоскаларын сирэ устата 10 м, туората 8м буолла5ына периметрэ тѳһѳнуй?
Приложенные файлы
