Муниципаль автоном белем бир_ учреждениесе-
€лм‰т ш‰k‰ренеS 5 нче номерлы урта гомуми белем бир_
k‰м инглиз телен тир‰нтен ™йр‰н_ м‰кт‰бе
Татар теле k‰м ‰д‰бияты Килешенде Расланды k‰м гам‰лг‰ кертелде
укытучылары методик Уку-укыту эшл‰ре буенча приказ № ______, “____” ___________ 2012
берл‰шм‰сенд‰ каралды директор урынбасары
Беркетм‰ № __________ С‰гъдиева Г.Н М‰кт‰п директоры Баkаветдинова В.А.
МБ Gит‰кчесе
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
· нче сыйныфларыныS татар т™ркемн‰ре ™чен татар теленн‰н эш программасы
2 нче категорияле татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Фассахова Айг™л Азат кызы т™зеде
2012-2013 уку елы
АRЛАТМА ЯЗУЫ
ЯSа стандарттагы иS м™kим тал‰п мондый: м‰кт‰пне т‰мамлаганда, «укучы _з алдына максат куярга k‰м аны тормышка ашыру юлларын _зе таба алу д‰р‰G‰сен‰ к_т‰релерг‰ тиеш”. Бу – яSа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт кертк‰н яSалыкныS ‰k‰миятле эчт‰леген ачып бир_че иS гомуми т™шенч‰.
Рус м‰кт‰бенеS башлангыч сыйныфларында укучы татар балалары ™чен т™зелг‰н татар теле программасы т_б‰нд‰ге максат k‰м бурычларны _з эчен‰ ала:
- Укучыларда ана телен ™йр‰н_г‰ кызыксыну, омтылыш, эзл‰н_г‰ тел‰к уяту, _з милл‰теS‰, телеS‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_ кебек уSай сыйфатлар булдыру;
- Балаларда татар теле буенча м‰гъл_матлылык булдыру;
- Фонетика, лексика, с_з ясалышы, грамматика, стилистикага караган башлангыч м‰гъл_мат бир_;
- ТелебезнеS орфоэпиясе, лексикасы, грамматикасы, пунктуациясе буенча к_некм‰л‰р булдыра башлау. Х‰рефл‰рд‰н иGекл‰р k‰м с_зл‰р, с_рл‰рд‰н с_зтезм‰л‰р k‰м G™мл‰л‰р т™зерг‰ ™йр‰т_.
- Укучыларда аралашу ™лк‰сен‰ караган м‰гъл_матлар булдыру. С™йл‰м эшч‰нлеге т™рл‰ре буенча ‰йтк‰нне аSларга, аSлаганны тыSлаучыга Gиткерерг‰, д™рес k‰м матур итеп укырга, укыганныS эчт‰леген с™йл‰рг‰, аерым темалар буенча ‰Sг‰м‰л‰р кора белерг‰, аралашканда тел чараларыннан урынлы файдаланырга ™йр‰т_.
- Телд‰н k‰м язма с™йл‰м осталыгы k‰м к_некм‰л‰ре булдыру.
- Укучыларда татар этнокультурасы буенча м‰гъл_матлылыкны _стер_.
4 нче сыйныф буенча гомумуку к_некм‰л‰ре, осталыгы, эш т™рл‰ре
Уку эшч‰нлеген оештыра бел_ юн‰лешенд‰
Китап, ™ст‰м‰ м‰гъл_мат бел‰н эш ит‰ бел_
Фикерл‰_ бел‰н б‰йле к_некм‰л‰р
Телд‰н k‰м язма с™йл‰м _стер_ k‰м аралаша бел_ юн‰леше
1. Эшч‰нлек ™чен эш урынын ‰зерл‰_.
2. ЭшнеS д™реслеген тикшер_.
3.Эш сыйфатына б‰я бир_.
1. Д‰реслек бел‰н эш ит‰ бел_.
2. Т™рле текстлар бел‰н эш ит‰ бел_.
3. Эчт‰лекне аSлап, д™рес уку.
4. С_злекл‰рд‰н файдалана бел_.
1. Д‰реслек бел‰н эш ит‰ бел_.
2. Кагыйд‰л‰рне аSлап кабул ит_ к_некм‰се булдыру.
3. Грамматик анализ т™рл‰рен _зл‰гтер_: фонетик
лексик
с_з ясалышы
с_з т™зелеше
1. Телд‰н с™йл‰м:
кагыйд‰л‰рне аSлап эзлекле с™йли бел_ к_некм‰се;
Сорауны формалаштыра бел_ k‰м туры Gавап бир‰ бел‰ к_некм‰се;
т‰рGем‰ ит_ к_некм‰се.
2. Язма с™йл‰м:
-к_череп язу-35-40 с_з;
-с_злек диктанты-12-16 с_з;
контроль диктант-45-50с_з
изложение язу-60-70с_з;
фикер й™рт_ элементларын кертеп, ‰зер план буенча сочинение язу-45-50с_з.
Уку предметы буенча махсус осталык, к_некм‰л‰р, эш т™рл‰ре
ТыSлап аSлау
С™йл‰_
Язу
1) С™йл‰мд‰ге с_з, с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне аSлау, аларны бер-берсенн‰н аеру.
2) €йтелг‰н фикерд‰ге м™kимр‰к булган вакыйгаларыS эзлеклелеген‰ т™шен_.
1) Диалогик k‰м монологик с™йл‰м к_некм‰л‰рен гам‰ли _зл‰штер_.
2) Укуга k‰м к™нд‰лек тормышка кагылышлы темалар буенча ‰Sг‰м‰ кору.
3) Укучыларга якынрак булган темалар буенча с™йл‰ш_. Гадир‰к G™мл‰л‰рд‰н т™зелг‰н т™рле темаларга кагылышлы монологик с™йл‰м оештыра бел_, интонация _зенч‰лекл‰рен _зл‰штер_.
4) С™йл‰м этикеты _рн‰кл‰ренн‰н д™рес файдалану.
1) Язма с™йл‰м бел‰н телд‰н с™йл‰мнеS аермасы.
2) F™мл‰не тексттан аера бел_.
3) Хат k‰м т™рле котлау текстлары язу.
4 нче сыйныфка килг‰нд‰ с_з т™ркемн‰ренн‰н сан k‰м зат алмашлыклары, фигыль заманнары, х‰зерге заман хик‰я фигыльл‰рнеS зат-сан бел‰н т™рл‰неше ™йр‰нел‰. F™мл‰неS баш кис‰кл‰ре, аергыч турында м‰гъл_мат бирел‰, аларны татарча с™йл‰мд‰ д™рес куллану, рус теленн‰н татарчага т‰рGем‰ ит_ кебек биремн‰р д‰ киS урын ала. Р‰семн‰р яки укылган ™зекнеS эчт‰леге буенча кечкен‰ изложение, сочинениел‰р язганда, укучылар татарча G™мл‰л‰рне д™рес т™з_ G™мл‰ кис‰кл‰рен тиешле т‰ртипт‰ куллана бел_ к_некм‰л‰ре булдыралар.
4 нче сыйныфта исемн‰рнеS килеш, тартым бел‰н т™рл‰неше ™йр‰нел‰. Д‰рест‰ укытучы тартымныS татар телен‰ ген‰ хас грамматик категория ик‰нлеген, рус теленд‰ бу м‰гън‰не белдер‰ торган башка чаралар булуын аSлата. Т‰ртип k‰м микъдар саннары, тартым алмашлыклары, боерык фигыль, _тк‰н k‰м кил‰ч‰к заман хик‰я фигыльл‰р турындагы материаллар татар теленд‰ге с_з т™ркемн‰рен шактый тулы к_залларга м™мкинлек бир‰ч‰к. F™мл‰неS баш кис‰кл‰рен, аларныS нинди с_з т™ркемн‰ре бел‰н белдерел_ен, с™йл‰мд‰ G‰енке k‰м Gыйнак G™мл‰л‰рне д™рес куллану, иярчен k‰м тиSд‰ш кис‰кл‰р, энд‰ш с_зл‰рне ™йр‰н_-барысы да бу сыйныфта G™мл‰ т™зелеше турында бирел‰ торган м‰гъл_матныS шактый к_л‰мле булуын д‰лилли.
ПрограмманыS эчт‰леге
№
Б_лекл‰р, темалар
С‰г.
Темага караган т™п т™шенч‰л‰р
1
1-3 сыйныфларда _тк‰нн‰рне кабатлау.
12
авазлар k‰м х‰рефл‰р; сузык kзм тартык авазлар; ъ k‰м ь х‰рефл‰ре; с_зл‰рне иGекл‰рг‰ б_л_, басым; исем; фигыль; сыйфат; G™мл‰неS баш кис‰кл‰ре;
2
Морфология.
34
с_з турында гомуми т™шенч‰; с_зл‰рнеS туры k‰м к_черелм‰ м‰гън‰л‰ре; бер м‰гън‰ле k‰м к_п м‰гън‰ле с_зл‰р;
синонимнар, антонимнар, омонимнар;
с_злекл‰р турында м‰гъл_мат;
инфинитив турында м‰гъл_мат;
р‰веш, м‰гън‰л‰ре k‰м G™мл‰д‰ кулланылышы;
кис‰кч‰, м‰гън‰л‰ре, с™йл‰мд‰ кулланылышы;
терк‰гечл‰р, т™рл‰ре, G™мл‰д‰ кулланылышы;
3
Синтаксис
26
с_зтезм‰;
G™мл‰, ‰йт_ максаты буенча G™мл‰ т™рл‰ре: хик‰я G™мл‰, сорау k‰м ™нд‰_ G™мл‰л‰р, раслау k‰м инкарь G™мл‰л‰р;
G™мл‰неS баш кис‰кл‰ре, G™мл‰неS иярчен кис‰кл‰ре, аергыч;
4
Кабатлаулар
5
5
Б‰йл‰нешле с™йл‰м _стер_
25
Барлыгы
102 + 3 с‰г. резерв
УкучыларныS ‰зерлек д‰р‰G‰сен‰ тал‰пл‰р:
татар графикасы _зенч‰лекл‰рен бел_;
с_знеS м‰гън‰ле кис‰кл‰рен аера бел_;
™йр‰нелг‰н с_з т™ркемн‰рен бер-берсенн‰н аера k‰м аларныS _зенч‰лекл‰рен аSлата алу;
с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне бер-берсенн‰н аеру, G™мл‰л‰рнеS коммуникатив т™рл‰рен билгели бел_;
G™мл‰неS баш кис‰кл‰рен, иярчен кис‰кл‰ренн‰н аергычны билгел‰_;
авазларга, с_зл‰рнеS м‰гън‰ле кис‰кл‰рен‰, с_з т™ркемн‰рен‰ k‰м G™мл‰л‰рг‰ ™йр‰нг‰н к_л‰мд‰ кыскача характеристика бир‰ бел_;
с_зл‰рнеS ‰йтелеш k‰м язылыш _зенч‰лекл‰рен аSлау;
авазларны, с_зл‰рне, с_зтезм‰л‰рне k‰м G™мл‰л‰рне д™рес итеп ‰йтерг‰ ™йр‰н_;
™йр‰нелг‰н G™мл‰ т™рл‰рен тиешле интонация бел‰н ‰йт‰ бел_;
™йл‰нелг‰н с_з т™ркемн‰ренн‰н исем k‰м фигыльл‰рне д™рес итеп т™рл‰ндер_ к_некм‰л‰рен‰ ия булу;
35-40 с_зд‰н торган, 9-11 G™мл‰ле текстны д™рес итеп к_череп язу;
™йр‰нелг‰н орфографикk‰м пунктуацион кагыйд‰л‰рг‰ 12-16 с_зд‰н торган с_злек диктанты, 45-50 с_зд‰н торган контроль диктант язу;
т™рле т™рд‰ге диктант, изложение, сочинениел‰р язу;
тормыш-к™нк_решк‰ б‰йле диалог k‰м монологлардан файдалану;
аваз, с_з, с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне д™рес ‰йт_ нормаларын саклау;
укучыларныS с_з байлыгын укуга k‰м тормыш-к™нк_решк‰ б‰йле с_зл‰рхисабына арттыру;
т™рле типтагы с_злекл‰р бел‰н эшли бел_;
™йр‰нелг‰н орфографикk‰м пунктуацион кагыйд‰л‰рне катлаулы булмаган язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану;
к™нд‰лек аралашуга б‰йле р‰вешт‰ татарча с™йл‰м этикасы формаларын д™рес куллану.
4 нче сыйныфны т‰мамлаганда укучылар т_б‰нд‰ге белем, осталык k‰м к_некм‰л‰рг‰ ия булырга тиеш:
Укучыларда т™рле типтагы с_злекл‰р бел‰н эшл‰_ к_некм‰л‰ре булдыру, аларныS с_злек байлыгын арттыру.
С_зл‰рнеS тамырын k‰м кушымчаларын табу. Т™рле с_з т™ркемн‰рен (исем, сыйфат, фигыльл‰рне) ясаучы кушымчаларны к_рс‰т_.
М™н‰с‰б‰т белдер_че кушымчаларны билгел‰_. Укытучы т‰къдим итк‰н с_зл‰рнеS т™зелешен тикшер‰ бел_.
Исемн‰рне килеш k‰м тартым бел‰н т™рл‰ндер_. Исемн‰рг‰ морфологик анализ ясау к_некм‰л‰ре булдыру (уртаклык яки ялгызлык булуы, берлект‰ яки к_плект‰ кил_е, килеше, тартым бел‰н т™рл‰н_е-т™рл‰нм‰ве, нинди G™мл‰ кис‰ге булып кил_ен к_рс‰т_).
СыйфатларныS т™рле д‰р‰G‰ формаларын ясау (гади, чагыштыру, артыклык k‰м кимлек).
Д‰реслект‰ге k‰м укытучы тарафыннан бирелг‰н сыйфатларныS т™рле д‰р‰G‰ формаларын ясап, алар бел‰н G™мл‰л‰р т™з_.
Микъдар k‰м т‰ртип саннарын билгел‰_, аларны с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
Тартым алмашлыкларын телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
Боерык фигыльл‰рне зат-сан бел‰н т™рл‰ндер_, хик‰я фигыльл‰рнеS барлык заманнарын зат-сан бел‰н т™рл‰ндереп, аларны телд‰н с™йл‰мд‰, изложение k‰м сочинение язганда д™рес куллану.
F™мл‰неS баш кис‰кл‰рен табып, аларныS нинди с_з т™ркеме бел‰н белдерел_ен‰ мисаллар ‰йт_, укытучы к_рс‰тк‰н ‰д‰би тексттан баш кис‰кл‰рне к_рс‰т_.
Fыйнак k‰м G‰енке G™мл‰л‰рне телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
F™мл‰неS иярчен кис‰кл‰ренн‰н аергычныS сыйфат, сан бел‰н белдерел_ен к_рс‰т_. ТиSд‰ш кис‰кл‰рне билгел‰_, алар янында Gыючы k‰м каршы куючы терк‰гечл‰рне куллану. F™мл‰г‰ синтаксик анализ ясау к_некм‰л‰ре булдыру (ия,х‰б‰р,аергыч,тиSд‰ш кис‰кл‰рне к_рс‰т‰ алу).
Энд‰ш с_зл‰рне ияд‰н аеру, алар янында тыныш билгел‰рен д™рес кую.
60-70 с_зд‰н торган текст буенча изложение язу. Д‰рест‰ ™йр‰нелг‰н темага 40-55 с_зд‰н торган сочинение язу. С_злек диктантыныS якынча к_л‰ме-12-16 с_з. 50-65 с_зд‰н торган контроль диктантлар яздыру.
Рус м‰кт‰пл‰ренд‰ укучы татар балаларыныS татар теленн‰н белем k‰м к_некм‰л‰рен б‰ял‰_ нормалары
Язма эшл‰рнеS к_л‰ме k‰м аларны б‰ял‰_
Башлангыч сыйныфларда, телд‰н с™йл‰м бел‰н берг‰, укучыларда язу к_некм‰л‰ре д‰ формалаштырыла. Шул максаттан д‰рест‰ язма эшл‰рнеS т_б‰нд‰ге т™рл‰ре башкарыла:
туган телд‰ге с_зл‰рне, с_зтезм‰л‰рне, G™мл‰л‰рне, б‰йл‰нешле текстларны к_череп яки ишетеп язу;
сорауларга Gавап язу;
с_злек яки контроль диктантлар язу;
изложение язу;
сочинение язу.
Язу к_нег_л‰рен‰ шулай ук матур язуга караган кимчелекл‰рне т™з‰т_ кебек эшл‰р д‰ кер‰. Бу уSайдан k‰р укучыныS (1 нче сыйныфта) яки кайберл‰ренеS (24 нче сыйныф ларда) д‰фт‰рл‰рен‰ аерым х‰рефл‰рне, аларны тоташтыру _рн‰кл‰ре бирел‰. Матур язуныS к_л‰ме: 1 нче сыйныфта 1 юлдан, 2 нче сыйныфта 2 юл, 34 нче сыйныфларда 3 юлдан артмаска тиеш. Бу эш k‰р д‰рест‰ (телд‰н эзерлек чорыннан кала) алып барыла: язма эшл‰р даими р‰вешт‰ тикшерелэ, k‰м укучылар бел‰н хаталарны т™з‰т_ эше оештырыла.
Язма эшл‰р укучыларныS яSа материалны ™йр‰н_ k‰м _зл‰штер_ д‰р‰G‰сен тикшер_ максатыннан чыгып уздырыла. Укытучы ™йр‰т_ характерындагы язма эшл‰рнеS к_л‰мен k‰м ешлыгын, укучыларныS ‰зерлек д‰р‰G‰сенн‰н чыгып, _зе х‰л ит‰.
Язма эшл‰рне б‰ял‰_
К_череп язуны б‰ял‰_
Диктантларны б‰ял‰_
Изложение k‰м сочинениел‰рне б‰ял‰_
Грамматик белемн‰рне б‰ял‰_
“5”
1. П™хт‰ итеп язылган, орфографик хаталары булмаган, л‰кин 1-2 Gирд‰ х‰рефл‰рнеS урыны алышынган булса, куела.
1.Хатасыз яки 1 тупас булмаган хата Gиб‰релг‰н; д™рес каллиграфия бел‰н матур итеп язылган эшк‰ куела.
1. Эчт‰лек д™рес k‰м эзлекле итеп ачылса; G™мл‰л‰р грамматик яктан д™рес т™зелс‰; хаталар булмаса яки 1 орфографик хата Gиб‰релс‰, куела.
1. Ана теленд‰ ™йр‰нелг‰н грамматик к_ренешл‰рне с™йл‰мд‰ д™рес кулланса; тупас булмаган 1-2 хата Gиб‰рс‰; укытучыга 1-2 ачыклаучы сорау бирерг‰ туры килс‰ куела.
“4”
2. Эш бик _к чиста итеп башкарылмаса; 1-2 хата Gиб‰релс‰; х‰рефл‰рнеS урыны алышынса, куела.
2. 3 т‰н артык хата булмаса k‰м ул п™хт‰ итеп язылса яки хатасыз, л‰кин т™з‰т_л‰р бел‰н бик _к п™хт‰ язылмаган эшк‰ куела.
2. Эчт‰лек д™рес ачылып та, эзлеклелек сакланмаса яки п™хт‰ башкарылып, эзлеклелек булып та, с_з сайлауда k‰м G™мл‰ т™з_д‰ 2-3 хата булса, куела.
2. Т™п тал‰пл‰рне _теп т‰, 2 грамматик хат аясаса, л‰кин ™ст‰м‰ сораулар саны 3 т‰н артмаса куела.
“3”
3. Язуда 3-5 хата Gиб‰релс‰ яки х‰рефнеS урыны алышынса; текст п™хт‰ итеп язылмаса; т™з‰т_л‰р булса, куела.
3. 5 орфографик k‰м 1 пунктуацион хаталы эшк‰ куела.
3. ТекстныS яки р‰семнеS т™п эчт‰леге бирелеп т‰, эзлеклелек сакланмаса; 4-6 орфографик, пунктуацион хата Gиб‰релс‰; с_зл‰р кулланганда k‰м G™мл‰л‰р т™зег‰нд‰, 4-5 т™г‰лсезлек китс‰, куела
3. Грамматик форма k‰м синтаксик конструкциял‰рне с™йл‰мд‰ куллана белс‰, л‰кин 4-5 грамматик хата Gиб‰рс‰ куела.
“2”
4. Хаталар саны 5 т‰н артса; т™з‰т_л‰р к_п булса, куела.
4. Эчт‰лек д™рес k‰м эзлекле ачылмаса; 7-10 орфографик, пунктуацион хата Gиб‰релс‰; с_зл‰р кулланганда, G™мл‰л‰р т™зег‰нд‰, 6-7 тупас хата китс‰, куела.
4. Грамматик к_некм‰л‰р начар _зл‰штерелс‰; грамматик кагыйд‰л‰рне с™йл‰мд‰ куллана алмаса; хаталар 6 дан артып китс‰ куела.
Эш программасы т_б‰нд‰ге документларны ис‰пк‰ алып т™зелде:
1. “ Рус теленд‰ урта (тулы) гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы 1-11 нче с-флар (татар балалары ™чен)”/Ф. Ф. Харисов, Ч. М. Харисова, В.А. Гарипова/- Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. -239б.
2. Татар теленн‰н гомуми белем бир_неS д‰_л‰т стандарты. Татарстан РеспубликасыныS М‰гариф k‰м ф‰н министрлыгы. Казан, 2008
3. Гам‰лд‰ге базислы укыту планы нигезенд‰ атнага 3 с‰г. ис‰бенн‰н, уку елына 105 с‰г.
С‰гатьл‰р санын планлаштыру
Укыту планында 4нче сыйныфта татар теленн‰н атнага 3 с‰гать вакыт бирел‰. Татар теленн‰н тематик планы «Рус теленд‰ урта (тулы) гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы (татар балалары ™чен) Ф.Ф. Харисов, Ч.М. Харисова, В.А.Гарипова - Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. нигезенд‰ т™зелде. Программада 102 с‰гать каралган. 35 уку атнасы ис‰бенн‰н 105 с‰гать булырга тиеш. Эш программасы б‰йр‰м ял к™нн‰рен ис‰пк‰ алып (8.03, 1.05) 4а,б сыйныфында барлыгы - 102 с‰гатьк‰ ис‰пл‰неп т™зелде. 4в сыйныфында татар теле ял к™нн‰рен (1.05, 23.05, 9.05) , 1
д‰рес шимб‰ к™нг‰ туры кл_ен ис‰пк‰ алып ел буена 101 с‰гатьк‰ ис‰пл‰неп т™зелде.
«Татар теленн‰н гомуми белеем бир_неS д‰_л‰т стандарты»на нигезл‰неп т_б‰нд‰ге темалар уку эчт‰леген‰ кертелде:
Инфинитив турында м‰гъл_мат; р‰веш, м‰гън‰л‰ре k‰м G™мл‰д‰ кулланылышы; кис‰кч‰, м‰гън‰л‰ре, с™йл‰мд‰ кулланылышы; тек‰гечл‰р, т™рл‰ре, G™мл‰д‰ кулланылышы;
Тикшер_ характерындагы язма эшл‰р к_л‰ме
Сыйныфлар
Эш т™рл‰ре
С_злек диктанты
Контроль диктант
Изложение
Сочинение
4
4
5
1
1
К_череп язу ™чен, аерым с_зл‰р, G™мл‰л‰р, зур булмаган б‰йл‰нешле текстлар алына.
Диктант, изложение k‰м сочинениел‰рд‰ге с_зл‰р к_л‰ме
Сыйныфлар
Эш т™рл‰ре
С_злек диктанты
Контроль диктант
Изложение
Сочинение
К_череп язу
С_зл‰р
F™мл‰л‰р
4
12-16
30-35
25-35
20-25
20-35
9-11
УМК:
“Рус теленд‰ урта (тулы)гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы (татар балалары ™чен) (Ф.Ф.Харисов, Ч.М. Харисова, В.А. Гарипова. -Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. -239б. )
Рус м‰кт‰пл‰ренд‰ге татар балаларына татар теленн‰н гомуми белем бир_неS д‰_л‰т стандарты.
4нче сыйныфта татар теле д‰реслеге. (Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова. Казан, “М‰гариф” , 2009)
4а, 4б, 4в сыйныф укучыларына характеристика
4а сыйныфында 10, 4б-8, 4в-12 укучы укый. Белем д‰р‰G‰л‰р д‰ ягыннан т™рле. 4а сыйныфында “4, 5” ле билгел‰рен‰ ™лгер_че балалар саны-6укучы, 4б-4 укучы, 4в-8 укучы. Катнаш гаил‰л‰рд‰н булган гаил‰л‰р бар. С™йл‰м д‰р‰G‰се бу балаларныS бик т_б‰н. ШуSа к_р‰ д‰ресл‰рд‰ с™йл‰м телен _стер_ ™стенд‰ актив эшл‰рг‰ кир‰к.
Татар теленн‰н календарь – тематик план
№
Тема
С‰г. саны
Д‰рес тибы
К™телг‰н н‰тиG‰
Эш т™ре
Контроль т™ре
^тк‰р_ вакыты
План
Факт
деятельности
1 чирек 1-3 нче сыйныфта _тк‰нн‰рне кабатлау 26 с‰г
Авазлар k‰м х‰рефл‰р.
1
Катнаш
Аваз бел‰н х‰реф арасындагы аермасын белерг‰
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
4.09
1.09
Сузык авазлар.
1
Катнаш
Калын k‰м нечк‰ сузыклар.Сингармонизм законы. Татар теленеS _зенч‰лекле сузыклары. Татар k‰м рус телл‰ренд‰ бу сузыкларныS ‰йтелеш _зенч‰лекл‰ре. Калын k‰м нечк‰ сузыклар аера белерг‰
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
5.09
5.09
Тартык авазлар.
1
Катнаш
ЯSгырау k‰м саSгырау тартыкларны аеру. Татар теленеS _зенч‰лекле авазларны k‰м х‰рефл‰рне аерып ‰йт‰ бел_.
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
7.09
6.09
Тартык авазлар.
1
Катнаш
ъ, ь х‰рефл‰ре керг‰н с_зл‰рне уку k‰м язу; аеру билгесе, иGекне нечк‰ уку ™чен, тартыкныS нечк‰леген, катылыгын белдер‰. Ъ, ь х‰рефл‰ре керг‰н с_зл‰рне уку k‰м язу;д™рес итеп язарга бел_.
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
11.09
8.09
Алфавит.
1
Катнаш
Х‰рефл‰рнеS укылышын яттан бел_. j‰р х‰рефне д™рес ‰йтеп уку. Аваз k‰м х‰рефл‰рне аера бел_. Х‰рефл‰рнеS укылышын яттан бел_
Алфавитны уку, х‰терд‰н язу, к_не_л‰р _т‰_.
Фронталь тикшер_
12.09
12.09
Кереш диктант
Конроль
УкучыларныS белемн‰рен тикшер_
Диктант №1
14.09
13.09
Хаталар ™стенд‰ эш.
Тамыр k‰м кушымча.
1
Катнаш
С_знеS т™п м‰гън‰ле кис‰ге- тамыр булуы, аныS с_знеS лексик м‰гън‰сен белдер_е. С_знеS бер-бер артлы тамыр –га ялганып килеп, аSа нин- ди д‰ булса м‰гън‰ ™сти тор- ган кис‰кл‰рнеS кушымча дип аталуы. Кушымчалар –ныS _зл‰ре ген‰ кулланылмавы. Тамыр k‰м кушымчаларны иск‰ т™шер_ .
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р _т‰_, кагыйд‰л‰р ™стенд‰ эш
С_зл‰р язу
18.09
15.09
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчалар.
1
катнаш
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясаучы кушымчалар. Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчаларны аерырга бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
19.09
19.09
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчалар.
1
катнаш
С_з ясагыч кушымчалар ярд‰менд‰ яSа с_зл‰р ясалу. АларныS с_знеS с_знеS т™п м‰гън‰сен _зг‰рт_е. С_з ясагыч кушымчалар ярд‰менд‰ яSа с_зл‰р ясалу иск‰ т™шер_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
21.09
20.09
Тамырдаш с_зл‰р.
1
катнаш
Бер тамырдан ясалган с_зл‰рнеS тамырдаш с_зл‰р дип аталуы. Бу с_зл‰рнеS м‰гън‰л‰ре арасында б‰йл‰неш саклану. Тамырдаш с_зл‰р G™мл‰д‰ билгел‰_
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
25.09
22.09
Кушма с_зл‰р.
1
катнаш
Кушма с_зл‰рне танып бел_, бер м‰гън‰г‰ ия булулары . кушма с_зл‰рнеS кушылып. Кушма с_зл‰р язылышын к_з‰т_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
26.09
26.09
Парлы с_зл‰р.
1
катнаш
парлы с_зл‰рне танып бел_, парлы с_зл‰рнеS сызык аша язылулары. Парлы с_зл‰р язылышын к_з‰т_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
28.09
27.09
Синонимнар. С_злек диктанты. (Парлы k‰м кушма с_зл‰р)
1
катнаш
Синонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану. Синонимнарны танып бел_. Уртак м‰гън‰ле, бер-берсенн‰н м‰гън‰ т™смерл‰ре k‰м язылышлары бел‰н ген‰ аерылып торучы с_зл‰рнеS синоним дип аталуы.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ синонимнар табу
2.10
29.09
Антонимнар.
1
катнаш
Антонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану; Антонимнар-ны танып бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ антонимнар табу
3.10
3.10
Омонимнар.
1
катнаш
Омонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану. Омонимнар-ны танып бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ омонимнар табу
5.10
4.10
С_злекл‰р турында м‰гъл_м‰т.
1
С_злекл‰р турында м‰гъл_мат бир_. Т‰рGем‰, орфографик, аSлатмалы, фразеологик, синонимнар k‰м омо –нимнар с_злекл‰ре бел‰н та- ныштыру. С_злекл‰р бел‰н эшл‰рг‰ ™йр‰т_. Орфографик, аSлатмалы с_злекл‰р бел‰н эшл‰_. С_злекл‰рнеS т™рл‰ре бел‰н таныштыру
С_злекл‰р бел‰н эшл‰_, практикада кулланырга ™йр‰н_
9.10
6.10
С_з т™ркемн‰ре. Исем.
1
катнаш
Исем – предметны k‰м зат –ларны белдереп кем? Н‰рс‰? Сорауларына Gавап бир_че с_з т™ркеме. Исемн‰рнеS к_п т™рле булуы Исем иск‰ т™шер_. Исем темасы буенча булган белемн‰рен ныгыту.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
М™ст.эш
10.10
10.10
Сыйфат.
1
катнаш
СыйфатларныS предметлар –ныS т™рле билгел‰рен белдер_е. Сыйфат турында белемн‰рен тир‰н‰йт_, ныгыту, камилл‰штер_
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
12.10
11.10
БС^ “Т™лке бел‰н Каз”
1
БС^
€лм‰т ш‰k‰ренеS 5 нче номерлы урта гомуми белем бир_
k‰м инглиз телен тир‰нтен ™йр‰н_ м‰кт‰бе
Татар теле k‰м ‰д‰бияты Килешенде Расланды k‰м гам‰лг‰ кертелде
укытучылары методик Уку-укыту эшл‰ре буенча приказ № ______, “____” ___________ 2012
берл‰шм‰сенд‰ каралды директор урынбасары
Беркетм‰ № __________ С‰гъдиева Г.Н М‰кт‰п директоры Баkаветдинова В.А.
МБ Gит‰кчесе
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
· нче сыйныфларыныS татар т™ркемн‰ре ™чен татар теленн‰н эш программасы
2 нче категорияле татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы
Фассахова Айг™л Азат кызы т™зеде
2012-2013 уку елы
АRЛАТМА ЯЗУЫ
ЯSа стандарттагы иS м™kим тал‰п мондый: м‰кт‰пне т‰мамлаганда, «укучы _з алдына максат куярга k‰м аны тормышка ашыру юлларын _зе таба алу д‰р‰G‰сен‰ к_т‰релерг‰ тиеш”. Бу – яSа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт кертк‰н яSалыкныS ‰k‰миятле эчт‰леген ачып бир_че иS гомуми т™шенч‰.
Рус м‰кт‰бенеS башлангыч сыйныфларында укучы татар балалары ™чен т™зелг‰н татар теле программасы т_б‰нд‰ге максат k‰м бурычларны _з эчен‰ ала:
- Укучыларда ана телен ™йр‰н_г‰ кызыксыну, омтылыш, эзл‰н_г‰ тел‰к уяту, _з милл‰теS‰, телеS‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_ кебек уSай сыйфатлар булдыру;
- Балаларда татар теле буенча м‰гъл_матлылык булдыру;
- Фонетика, лексика, с_з ясалышы, грамматика, стилистикага караган башлангыч м‰гъл_мат бир_;
- ТелебезнеS орфоэпиясе, лексикасы, грамматикасы, пунктуациясе буенча к_некм‰л‰р булдыра башлау. Х‰рефл‰рд‰н иGекл‰р k‰м с_зл‰р, с_рл‰рд‰н с_зтезм‰л‰р k‰м G™мл‰л‰р т™зерг‰ ™йр‰т_.
- Укучыларда аралашу ™лк‰сен‰ караган м‰гъл_матлар булдыру. С™йл‰м эшч‰нлеге т™рл‰ре буенча ‰йтк‰нне аSларга, аSлаганны тыSлаучыга Gиткерерг‰, д™рес k‰м матур итеп укырга, укыганныS эчт‰леген с™йл‰рг‰, аерым темалар буенча ‰Sг‰м‰л‰р кора белерг‰, аралашканда тел чараларыннан урынлы файдаланырга ™йр‰т_.
- Телд‰н k‰м язма с™йл‰м осталыгы k‰м к_некм‰л‰ре булдыру.
- Укучыларда татар этнокультурасы буенча м‰гъл_матлылыкны _стер_.
4 нче сыйныф буенча гомумуку к_некм‰л‰ре, осталыгы, эш т™рл‰ре
Уку эшч‰нлеген оештыра бел_ юн‰лешенд‰
Китап, ™ст‰м‰ м‰гъл_мат бел‰н эш ит‰ бел_
Фикерл‰_ бел‰н б‰йле к_некм‰л‰р
Телд‰н k‰м язма с™йл‰м _стер_ k‰м аралаша бел_ юн‰леше
1. Эшч‰нлек ™чен эш урынын ‰зерл‰_.
2. ЭшнеS д™реслеген тикшер_.
3.Эш сыйфатына б‰я бир_.
1. Д‰реслек бел‰н эш ит‰ бел_.
2. Т™рле текстлар бел‰н эш ит‰ бел_.
3. Эчт‰лекне аSлап, д™рес уку.
4. С_злекл‰рд‰н файдалана бел_.
1. Д‰реслек бел‰н эш ит‰ бел_.
2. Кагыйд‰л‰рне аSлап кабул ит_ к_некм‰се булдыру.
3. Грамматик анализ т™рл‰рен _зл‰гтер_: фонетик
лексик
с_з ясалышы
с_з т™зелеше
1. Телд‰н с™йл‰м:
кагыйд‰л‰рне аSлап эзлекле с™йли бел_ к_некм‰се;
Сорауны формалаштыра бел_ k‰м туры Gавап бир‰ бел‰ к_некм‰се;
т‰рGем‰ ит_ к_некм‰се.
2. Язма с™йл‰м:
-к_череп язу-35-40 с_з;
-с_злек диктанты-12-16 с_з;
контроль диктант-45-50с_з
изложение язу-60-70с_з;
фикер й™рт_ элементларын кертеп, ‰зер план буенча сочинение язу-45-50с_з.
Уку предметы буенча махсус осталык, к_некм‰л‰р, эш т™рл‰ре
ТыSлап аSлау
С™йл‰_
Язу
1) С™йл‰мд‰ге с_з, с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне аSлау, аларны бер-берсенн‰н аеру.
2) €йтелг‰н фикерд‰ге м™kимр‰к булган вакыйгаларыS эзлеклелеген‰ т™шен_.
1) Диалогик k‰м монологик с™йл‰м к_некм‰л‰рен гам‰ли _зл‰штер_.
2) Укуга k‰м к™нд‰лек тормышка кагылышлы темалар буенча ‰Sг‰м‰ кору.
3) Укучыларга якынрак булган темалар буенча с™йл‰ш_. Гадир‰к G™мл‰л‰рд‰н т™зелг‰н т™рле темаларга кагылышлы монологик с™йл‰м оештыра бел_, интонация _зенч‰лекл‰рен _зл‰штер_.
4) С™йл‰м этикеты _рн‰кл‰ренн‰н д™рес файдалану.
1) Язма с™йл‰м бел‰н телд‰н с™йл‰мнеS аермасы.
2) F™мл‰не тексттан аера бел_.
3) Хат k‰м т™рле котлау текстлары язу.
4 нче сыйныфка килг‰нд‰ с_з т™ркемн‰ренн‰н сан k‰м зат алмашлыклары, фигыль заманнары, х‰зерге заман хик‰я фигыльл‰рнеS зат-сан бел‰н т™рл‰неше ™йр‰нел‰. F™мл‰неS баш кис‰кл‰ре, аергыч турында м‰гъл_мат бирел‰, аларны татарча с™йл‰мд‰ д™рес куллану, рус теленн‰н татарчага т‰рGем‰ ит_ кебек биремн‰р д‰ киS урын ала. Р‰семн‰р яки укылган ™зекнеS эчт‰леге буенча кечкен‰ изложение, сочинениел‰р язганда, укучылар татарча G™мл‰л‰рне д™рес т™з_ G™мл‰ кис‰кл‰рен тиешле т‰ртипт‰ куллана бел_ к_некм‰л‰ре булдыралар.
4 нче сыйныфта исемн‰рнеS килеш, тартым бел‰н т™рл‰неше ™йр‰нел‰. Д‰рест‰ укытучы тартымныS татар телен‰ ген‰ хас грамматик категория ик‰нлеген, рус теленд‰ бу м‰гън‰не белдер‰ торган башка чаралар булуын аSлата. Т‰ртип k‰м микъдар саннары, тартым алмашлыклары, боерык фигыль, _тк‰н k‰м кил‰ч‰к заман хик‰я фигыльл‰р турындагы материаллар татар теленд‰ге с_з т™ркемн‰рен шактый тулы к_залларга м™мкинлек бир‰ч‰к. F™мл‰неS баш кис‰кл‰рен, аларныS нинди с_з т™ркемн‰ре бел‰н белдерел_ен, с™йл‰мд‰ G‰енке k‰м Gыйнак G™мл‰л‰рне д™рес куллану, иярчен k‰м тиSд‰ш кис‰кл‰р, энд‰ш с_зл‰рне ™йр‰н_-барысы да бу сыйныфта G™мл‰ т™зелеше турында бирел‰ торган м‰гъл_матныS шактый к_л‰мле булуын д‰лилли.
ПрограмманыS эчт‰леге
№
Б_лекл‰р, темалар
С‰г.
Темага караган т™п т™шенч‰л‰р
1
1-3 сыйныфларда _тк‰нн‰рне кабатлау.
12
авазлар k‰м х‰рефл‰р; сузык kзм тартык авазлар; ъ k‰м ь х‰рефл‰ре; с_зл‰рне иGекл‰рг‰ б_л_, басым; исем; фигыль; сыйфат; G™мл‰неS баш кис‰кл‰ре;
2
Морфология.
34
с_з турында гомуми т™шенч‰; с_зл‰рнеS туры k‰м к_черелм‰ м‰гън‰л‰ре; бер м‰гън‰ле k‰м к_п м‰гън‰ле с_зл‰р;
синонимнар, антонимнар, омонимнар;
с_злекл‰р турында м‰гъл_мат;
инфинитив турында м‰гъл_мат;
р‰веш, м‰гън‰л‰ре k‰м G™мл‰д‰ кулланылышы;
кис‰кч‰, м‰гън‰л‰ре, с™йл‰мд‰ кулланылышы;
терк‰гечл‰р, т™рл‰ре, G™мл‰д‰ кулланылышы;
3
Синтаксис
26
с_зтезм‰;
G™мл‰, ‰йт_ максаты буенча G™мл‰ т™рл‰ре: хик‰я G™мл‰, сорау k‰м ™нд‰_ G™мл‰л‰р, раслау k‰м инкарь G™мл‰л‰р;
G™мл‰неS баш кис‰кл‰ре, G™мл‰неS иярчен кис‰кл‰ре, аергыч;
4
Кабатлаулар
5
5
Б‰йл‰нешле с™йл‰м _стер_
25
Барлыгы
102 + 3 с‰г. резерв
УкучыларныS ‰зерлек д‰р‰G‰сен‰ тал‰пл‰р:
татар графикасы _зенч‰лекл‰рен бел_;
с_знеS м‰гън‰ле кис‰кл‰рен аера бел_;
™йр‰нелг‰н с_з т™ркемн‰рен бер-берсенн‰н аера k‰м аларныS _зенч‰лекл‰рен аSлата алу;
с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне бер-берсенн‰н аеру, G™мл‰л‰рнеS коммуникатив т™рл‰рен билгели бел_;
G™мл‰неS баш кис‰кл‰рен, иярчен кис‰кл‰ренн‰н аергычны билгел‰_;
авазларга, с_зл‰рнеS м‰гън‰ле кис‰кл‰рен‰, с_з т™ркемн‰рен‰ k‰м G™мл‰л‰рг‰ ™йр‰нг‰н к_л‰мд‰ кыскача характеристика бир‰ бел_;
с_зл‰рнеS ‰йтелеш k‰м язылыш _зенч‰лекл‰рен аSлау;
авазларны, с_зл‰рне, с_зтезм‰л‰рне k‰м G™мл‰л‰рне д™рес итеп ‰йтерг‰ ™йр‰н_;
™йр‰нелг‰н G™мл‰ т™рл‰рен тиешле интонация бел‰н ‰йт‰ бел_;
™йл‰нелг‰н с_з т™ркемн‰ренн‰н исем k‰м фигыльл‰рне д™рес итеп т™рл‰ндер_ к_некм‰л‰рен‰ ия булу;
35-40 с_зд‰н торган, 9-11 G™мл‰ле текстны д™рес итеп к_череп язу;
™йр‰нелг‰н орфографикk‰м пунктуацион кагыйд‰л‰рг‰ 12-16 с_зд‰н торган с_злек диктанты, 45-50 с_зд‰н торган контроль диктант язу;
т™рле т™рд‰ге диктант, изложение, сочинениел‰р язу;
тормыш-к™нк_решк‰ б‰йле диалог k‰м монологлардан файдалану;
аваз, с_з, с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне д™рес ‰йт_ нормаларын саклау;
укучыларныS с_з байлыгын укуга k‰м тормыш-к™нк_решк‰ б‰йле с_зл‰рхисабына арттыру;
т™рле типтагы с_злекл‰р бел‰н эшли бел_;
™йр‰нелг‰н орфографикk‰м пунктуацион кагыйд‰л‰рне катлаулы булмаган язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану;
к™нд‰лек аралашуга б‰йле р‰вешт‰ татарча с™йл‰м этикасы формаларын д™рес куллану.
4 нче сыйныфны т‰мамлаганда укучылар т_б‰нд‰ге белем, осталык k‰м к_некм‰л‰рг‰ ия булырга тиеш:
Укучыларда т™рле типтагы с_злекл‰р бел‰н эшл‰_ к_некм‰л‰ре булдыру, аларныS с_злек байлыгын арттыру.
С_зл‰рнеS тамырын k‰м кушымчаларын табу. Т™рле с_з т™ркемн‰рен (исем, сыйфат, фигыльл‰рне) ясаучы кушымчаларны к_рс‰т_.
М™н‰с‰б‰т белдер_че кушымчаларны билгел‰_. Укытучы т‰къдим итк‰н с_зл‰рнеS т™зелешен тикшер‰ бел_.
Исемн‰рне килеш k‰м тартым бел‰н т™рл‰ндер_. Исемн‰рг‰ морфологик анализ ясау к_некм‰л‰ре булдыру (уртаклык яки ялгызлык булуы, берлект‰ яки к_плект‰ кил_е, килеше, тартым бел‰н т™рл‰н_е-т™рл‰нм‰ве, нинди G™мл‰ кис‰ге булып кил_ен к_рс‰т_).
СыйфатларныS т™рле д‰р‰G‰ формаларын ясау (гади, чагыштыру, артыклык k‰м кимлек).
Д‰реслект‰ге k‰м укытучы тарафыннан бирелг‰н сыйфатларныS т™рле д‰р‰G‰ формаларын ясап, алар бел‰н G™мл‰л‰р т™з_.
Микъдар k‰м т‰ртип саннарын билгел‰_, аларны с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
Тартым алмашлыкларын телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
Боерык фигыльл‰рне зат-сан бел‰н т™рл‰ндер_, хик‰я фигыльл‰рнеS барлык заманнарын зат-сан бел‰н т™рл‰ндереп, аларны телд‰н с™йл‰мд‰, изложение k‰м сочинение язганда д™рес куллану.
F™мл‰неS баш кис‰кл‰рен табып, аларныS нинди с_з т™ркеме бел‰н белдерел_ен‰ мисаллар ‰йт_, укытучы к_рс‰тк‰н ‰д‰би тексттан баш кис‰кл‰рне к_рс‰т_.
Fыйнак k‰м G‰енке G™мл‰л‰рне телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰ д™рес куллану.
F™мл‰неS иярчен кис‰кл‰ренн‰н аергычныS сыйфат, сан бел‰н белдерел_ен к_рс‰т_. ТиSд‰ш кис‰кл‰рне билгел‰_, алар янында Gыючы k‰м каршы куючы терк‰гечл‰рне куллану. F™мл‰г‰ синтаксик анализ ясау к_некм‰л‰ре булдыру (ия,х‰б‰р,аергыч,тиSд‰ш кис‰кл‰рне к_рс‰т‰ алу).
Энд‰ш с_зл‰рне ияд‰н аеру, алар янында тыныш билгел‰рен д™рес кую.
60-70 с_зд‰н торган текст буенча изложение язу. Д‰рест‰ ™йр‰нелг‰н темага 40-55 с_зд‰н торган сочинение язу. С_злек диктантыныS якынча к_л‰ме-12-16 с_з. 50-65 с_зд‰н торган контроль диктантлар яздыру.
Рус м‰кт‰пл‰ренд‰ укучы татар балаларыныS татар теленн‰н белем k‰м к_некм‰л‰рен б‰ял‰_ нормалары
Язма эшл‰рнеS к_л‰ме k‰м аларны б‰ял‰_
Башлангыч сыйныфларда, телд‰н с™йл‰м бел‰н берг‰, укучыларда язу к_некм‰л‰ре д‰ формалаштырыла. Шул максаттан д‰рест‰ язма эшл‰рнеS т_б‰нд‰ге т™рл‰ре башкарыла:
туган телд‰ге с_зл‰рне, с_зтезм‰л‰рне, G™мл‰л‰рне, б‰йл‰нешле текстларны к_череп яки ишетеп язу;
сорауларга Gавап язу;
с_злек яки контроль диктантлар язу;
изложение язу;
сочинение язу.
Язу к_нег_л‰рен‰ шулай ук матур язуга караган кимчелекл‰рне т™з‰т_ кебек эшл‰р д‰ кер‰. Бу уSайдан k‰р укучыныS (1 нче сыйныфта) яки кайберл‰ренеS (24 нче сыйныф ларда) д‰фт‰рл‰рен‰ аерым х‰рефл‰рне, аларны тоташтыру _рн‰кл‰ре бирел‰. Матур язуныS к_л‰ме: 1 нче сыйныфта 1 юлдан, 2 нче сыйныфта 2 юл, 34 нче сыйныфларда 3 юлдан артмаска тиеш. Бу эш k‰р д‰рест‰ (телд‰н эзерлек чорыннан кала) алып барыла: язма эшл‰р даими р‰вешт‰ тикшерелэ, k‰м укучылар бел‰н хаталарны т™з‰т_ эше оештырыла.
Язма эшл‰р укучыларныS яSа материалны ™йр‰н_ k‰м _зл‰штер_ д‰р‰G‰сен тикшер_ максатыннан чыгып уздырыла. Укытучы ™йр‰т_ характерындагы язма эшл‰рнеS к_л‰мен k‰м ешлыгын, укучыларныS ‰зерлек д‰р‰G‰сенн‰н чыгып, _зе х‰л ит‰.
Язма эшл‰рне б‰ял‰_
К_череп язуны б‰ял‰_
Диктантларны б‰ял‰_
Изложение k‰м сочинениел‰рне б‰ял‰_
Грамматик белемн‰рне б‰ял‰_
“5”
1. П™хт‰ итеп язылган, орфографик хаталары булмаган, л‰кин 1-2 Gирд‰ х‰рефл‰рнеS урыны алышынган булса, куела.
1.Хатасыз яки 1 тупас булмаган хата Gиб‰релг‰н; д™рес каллиграфия бел‰н матур итеп язылган эшк‰ куела.
1. Эчт‰лек д™рес k‰м эзлекле итеп ачылса; G™мл‰л‰р грамматик яктан д™рес т™зелс‰; хаталар булмаса яки 1 орфографик хата Gиб‰релс‰, куела.
1. Ана теленд‰ ™йр‰нелг‰н грамматик к_ренешл‰рне с™йл‰мд‰ д™рес кулланса; тупас булмаган 1-2 хата Gиб‰рс‰; укытучыга 1-2 ачыклаучы сорау бирерг‰ туры килс‰ куела.
“4”
2. Эш бик _к чиста итеп башкарылмаса; 1-2 хата Gиб‰релс‰; х‰рефл‰рнеS урыны алышынса, куела.
2. 3 т‰н артык хата булмаса k‰м ул п™хт‰ итеп язылса яки хатасыз, л‰кин т™з‰т_л‰р бел‰н бик _к п™хт‰ язылмаган эшк‰ куела.
2. Эчт‰лек д™рес ачылып та, эзлеклелек сакланмаса яки п™хт‰ башкарылып, эзлеклелек булып та, с_з сайлауда k‰м G™мл‰ т™з_д‰ 2-3 хата булса, куела.
2. Т™п тал‰пл‰рне _теп т‰, 2 грамматик хат аясаса, л‰кин ™ст‰м‰ сораулар саны 3 т‰н артмаса куела.
“3”
3. Язуда 3-5 хата Gиб‰релс‰ яки х‰рефнеS урыны алышынса; текст п™хт‰ итеп язылмаса; т™з‰т_л‰р булса, куела.
3. 5 орфографик k‰м 1 пунктуацион хаталы эшк‰ куела.
3. ТекстныS яки р‰семнеS т™п эчт‰леге бирелеп т‰, эзлеклелек сакланмаса; 4-6 орфографик, пунктуацион хата Gиб‰релс‰; с_зл‰р кулланганда k‰м G™мл‰л‰р т™зег‰нд‰, 4-5 т™г‰лсезлек китс‰, куела
3. Грамматик форма k‰м синтаксик конструкциял‰рне с™йл‰мд‰ куллана белс‰, л‰кин 4-5 грамматик хата Gиб‰рс‰ куела.
“2”
4. Хаталар саны 5 т‰н артса; т™з‰т_л‰р к_п булса, куела.
4. Эчт‰лек д™рес k‰м эзлекле ачылмаса; 7-10 орфографик, пунктуацион хата Gиб‰релс‰; с_зл‰р кулланганда, G™мл‰л‰р т™зег‰нд‰, 6-7 тупас хата китс‰, куела.
4. Грамматик к_некм‰л‰р начар _зл‰штерелс‰; грамматик кагыйд‰л‰рне с™йл‰мд‰ куллана алмаса; хаталар 6 дан артып китс‰ куела.
Эш программасы т_б‰нд‰ге документларны ис‰пк‰ алып т™зелде:
1. “ Рус теленд‰ урта (тулы) гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы 1-11 нче с-флар (татар балалары ™чен)”/Ф. Ф. Харисов, Ч. М. Харисова, В.А. Гарипова/- Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. -239б.
2. Татар теленн‰н гомуми белем бир_неS д‰_л‰т стандарты. Татарстан РеспубликасыныS М‰гариф k‰м ф‰н министрлыгы. Казан, 2008
3. Гам‰лд‰ге базислы укыту планы нигезенд‰ атнага 3 с‰г. ис‰бенн‰н, уку елына 105 с‰г.
С‰гатьл‰р санын планлаштыру
Укыту планында 4нче сыйныфта татар теленн‰н атнага 3 с‰гать вакыт бирел‰. Татар теленн‰н тематик планы «Рус теленд‰ урта (тулы) гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы (татар балалары ™чен) Ф.Ф. Харисов, Ч.М. Харисова, В.А.Гарипова - Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. нигезенд‰ т™зелде. Программада 102 с‰гать каралган. 35 уку атнасы ис‰бенн‰н 105 с‰гать булырга тиеш. Эш программасы б‰йр‰м ял к™нн‰рен ис‰пк‰ алып (8.03, 1.05) 4а,б сыйныфында барлыгы - 102 с‰гатьк‰ ис‰пл‰неп т™зелде. 4в сыйныфында татар теле ял к™нн‰рен (1.05, 23.05, 9.05) , 1
д‰рес шимб‰ к™нг‰ туры кл_ен ис‰пк‰ алып ел буена 101 с‰гатьк‰ ис‰пл‰неп т™зелде.
«Татар теленн‰н гомуми белеем бир_неS д‰_л‰т стандарты»на нигезл‰неп т_б‰нд‰ге темалар уку эчт‰леген‰ кертелде:
Инфинитив турында м‰гъл_мат; р‰веш, м‰гън‰л‰ре k‰м G™мл‰д‰ кулланылышы; кис‰кч‰, м‰гън‰л‰ре, с™йл‰мд‰ кулланылышы; тек‰гечл‰р, т™рл‰ре, G™мл‰д‰ кулланылышы;
Тикшер_ характерындагы язма эшл‰р к_л‰ме
Сыйныфлар
Эш т™рл‰ре
С_злек диктанты
Контроль диктант
Изложение
Сочинение
4
4
5
1
1
К_череп язу ™чен, аерым с_зл‰р, G™мл‰л‰р, зур булмаган б‰йл‰нешле текстлар алына.
Диктант, изложение k‰м сочинениел‰рд‰ге с_зл‰р к_л‰ме
Сыйныфлар
Эш т™рл‰ре
С_злек диктанты
Контроль диктант
Изложение
Сочинение
К_череп язу
С_зл‰р
F™мл‰л‰р
4
12-16
30-35
25-35
20-25
20-35
9-11
УМК:
“Рус теленд‰ урта (тулы)гомуми белем бир_ м‰кт‰бенд‰ татар телен укыту программасы (татар балалары ™чен) (Ф.Ф.Харисов, Ч.М. Харисова, В.А. Гарипова. -Казан: Татар. кит. н‰шр., 2011. -239б. )
Рус м‰кт‰пл‰ренд‰ге татар балаларына татар теленн‰н гомуми белем бир_неS д‰_л‰т стандарты.
4нче сыйныфта татар теле д‰реслеге. (Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова. Казан, “М‰гариф” , 2009)
4а, 4б, 4в сыйныф укучыларына характеристика
4а сыйныфында 10, 4б-8, 4в-12 укучы укый. Белем д‰р‰G‰л‰р д‰ ягыннан т™рле. 4а сыйныфында “4, 5” ле билгел‰рен‰ ™лгер_че балалар саны-6укучы, 4б-4 укучы, 4в-8 укучы. Катнаш гаил‰л‰рд‰н булган гаил‰л‰р бар. С™йл‰м д‰р‰G‰се бу балаларныS бик т_б‰н. ШуSа к_р‰ д‰ресл‰рд‰ с™йл‰м телен _стер_ ™стенд‰ актив эшл‰рг‰ кир‰к.
Татар теленн‰н календарь – тематик план
№
Тема
С‰г. саны
Д‰рес тибы
К™телг‰н н‰тиG‰
Эш т™ре
Контроль т™ре
^тк‰р_ вакыты
План
Факт
деятельности
1 чирек 1-3 нче сыйныфта _тк‰нн‰рне кабатлау 26 с‰г
Авазлар k‰м х‰рефл‰р.
1
Катнаш
Аваз бел‰н х‰реф арасындагы аермасын белерг‰
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
4.09
1.09
Сузык авазлар.
1
Катнаш
Калын k‰м нечк‰ сузыклар.Сингармонизм законы. Татар теленеS _зенч‰лекле сузыклары. Татар k‰м рус телл‰ренд‰ бу сузыкларныS ‰йтелеш _зенч‰лекл‰ре. Калын k‰м нечк‰ сузыклар аера белерг‰
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
5.09
5.09
Тартык авазлар.
1
Катнаш
ЯSгырау k‰м саSгырау тартыкларны аеру. Татар теленеS _зенч‰лекле авазларны k‰м х‰рефл‰рне аерып ‰йт‰ бел_.
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
7.09
6.09
Тартык авазлар.
1
Катнаш
ъ, ь х‰рефл‰ре керг‰н с_зл‰рне уку k‰м язу; аеру билгесе, иGекне нечк‰ уку ™чен, тартыкныS нечк‰леген, катылыгын белдер‰. Ъ, ь х‰рефл‰ре керг‰н с_зл‰рне уку k‰м язу;д™рес итеп язарга бел_.
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р эшл‰_, кагыйд‰л‰р д‰фт‰ренд‰ эшл‰_
С_зл‰рг‰ анализ ясау
11.09
8.09
Алфавит.
1
Катнаш
Х‰рефл‰рнеS укылышын яттан бел_. j‰р х‰рефне д™рес ‰йтеп уку. Аваз k‰м х‰рефл‰рне аера бел_. Х‰рефл‰рнеS укылышын яттан бел_
Алфавитны уку, х‰терд‰н язу, к_не_л‰р _т‰_.
Фронталь тикшер_
12.09
12.09
Кереш диктант
Конроль
УкучыларныS белемн‰рен тикшер_
Диктант №1
14.09
13.09
Хаталар ™стенд‰ эш.
Тамыр k‰м кушымча.
1
Катнаш
С_знеS т™п м‰гън‰ле кис‰ге- тамыр булуы, аныS с_знеS лексик м‰гън‰сен белдер_е. С_знеS бер-бер артлы тамыр –га ялганып килеп, аSа нин- ди д‰ булса м‰гън‰ ™сти тор- ган кис‰кл‰рнеS кушымча дип аталуы. Кушымчалар –ныS _зл‰ре ген‰ кулланылмавы. Тамыр k‰м кушымчаларны иск‰ т™шер_ .
С_зл‰рг‰ анализ ясау, к_нег_л‰р _т‰_, кагыйд‰л‰р ™стенд‰ эш
С_зл‰р язу
18.09
15.09
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчалар.
1
катнаш
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясаучы кушымчалар. Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчаларны аерырга бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
19.09
19.09
Т™рле с_з т™ркемн‰рен ясый торган кушымчалар.
1
катнаш
С_з ясагыч кушымчалар ярд‰менд‰ яSа с_зл‰р ясалу. АларныS с_знеS с_знеS т™п м‰гън‰сен _зг‰рт_е. С_з ясагыч кушымчалар ярд‰менд‰ яSа с_зл‰р ясалу иск‰ т™шер_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
21.09
20.09
Тамырдаш с_зл‰р.
1
катнаш
Бер тамырдан ясалган с_зл‰рнеS тамырдаш с_зл‰р дип аталуы. Бу с_зл‰рнеS м‰гън‰л‰ре арасында б‰йл‰неш саклану. Тамырдаш с_зл‰р G™мл‰д‰ билгел‰_
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
25.09
22.09
Кушма с_зл‰р.
1
катнаш
Кушма с_зл‰рне танып бел_, бер м‰гън‰г‰ ия булулары . кушма с_зл‰рнеS кушылып. Кушма с_зл‰р язылышын к_з‰т_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
С_зл‰рне тамыр k‰м кушымчаларга аеру
26.09
26.09
Парлы с_зл‰р.
1
катнаш
парлы с_зл‰рне танып бел_, парлы с_зл‰рнеS сызык аша язылулары. Парлы с_зл‰р язылышын к_з‰т_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау
28.09
27.09
Синонимнар. С_злек диктанты. (Парлы k‰м кушма с_зл‰р)
1
катнаш
Синонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану. Синонимнарны танып бел_. Уртак м‰гън‰ле, бер-берсенн‰н м‰гън‰ т™смерл‰ре k‰м язылышлары бел‰н ген‰ аерылып торучы с_зл‰рнеS синоним дип аталуы.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ синонимнар табу
2.10
29.09
Антонимнар.
1
катнаш
Антонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану; Антонимнар-ны танып бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ антонимнар табу
3.10
3.10
Омонимнар.
1
катнаш
Омонимнарны язма k‰м телд‰н с™йл‰мд‰ куллану. Омонимнар-ны танып бел_.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
С_зл‰рг‰ омонимнар табу
5.10
4.10
С_злекл‰р турында м‰гъл_м‰т.
1
С_злекл‰р турында м‰гъл_мат бир_. Т‰рGем‰, орфографик, аSлатмалы, фразеологик, синонимнар k‰м омо –нимнар с_злекл‰ре бел‰н та- ныштыру. С_злекл‰р бел‰н эшл‰рг‰ ™йр‰т_. Орфографик, аSлатмалы с_злекл‰р бел‰н эшл‰_. С_злекл‰рнеS т™рл‰ре бел‰н таныштыру
С_злекл‰р бел‰н эшл‰_, практикада кулланырга ™йр‰н_
9.10
6.10
С_з т™ркемн‰ре. Исем.
1
катнаш
Исем – предметны k‰м зат –ларны белдереп кем? Н‰рс‰? Сорауларына Gавап бир_че с_з т™ркеме. Исемн‰рнеS к_п т™рле булуы Исем иск‰ т™шер_. Исем темасы буенча булган белемн‰рен ныгыту.
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
М™ст.эш
10.10
10.10
Сыйфат.
1
катнаш
СыйфатларныS предметлар –ныS т™рле билгел‰рен белдер_е. Сыйфат турында белемн‰рен тир‰н‰йт_, ныгыту, камилл‰штер_
Т™рле типтагы к_нег_л‰р _т‰_, с_зл‰рг‰ анализ ясау, с_злек запасын арттыру
12.10
11.10
БС^ “Т™лке бел‰н Каз”
1
БС^
Приложенные файлы
