Тыва Республиканыӊ өөредилге болгаш эртем яамызыМуниципалдыг бюджеттиг ниити өөредилге чериТожу кожууннуӊ Адыр-Кежиг ортумак ниити билиг школазы
9-ку класска тыва дылга
кичээл планы:
«Литературлуг дыл болгаш ооӊ нормаларыныӊ дугайында билиг»
Тыва дыл болгаш чогаал башкызыДамбаа Ш.В. тургусканАдыр-Кежиг – 2016
Темазы: Литературлуг дыл болгаш ооӊ нормаларыныӊ
дугайында билиг.
Сорулгазы:
Литературлуг дыл деп чүл дээрзин уругларга билиндирер, литературлуг дылдыӊ нормаларын өөредир;
Аас болгаш бижимел чугаазынга дылдыӊ нормаларын шын сагып, бодалын тода илередип билирин чедип алыр; уругларныӊ сөс курлавырын байыдар;
Төрээн тыва дылынга чугаалап тургаш, бок сөстер ажыглавазын, дылыныӊ онзагайын, чаражын угаап билиринге болгаш тыва дылынга ынак болурунга кижизидер.
Дерилгези: мультимедиялыг проектор, аттыг чуруктар, кроссворд.
Кичээлдиӊ планы:
Организастыг кезээ
Чаа тема тайылбыры:
чуруктар-биле ажыл;
башкыныӊ сөзү метод;
таблица-биле ажыл;
Быжыглаашкын:
ном-биле ажыл;
кроссворд.
Онаалга бээри.
Түӊнел:
Катаптаашкын;
Демдек салыры.
Кичээлдиӊ чорудуу
Организастыг кезээ:
Өөреникчилер-биле мендилежири. Кичээлге кым келбээнин демдеглээр.
Чаа тема тайылбыры:
чуруктар-биле ажыл:
Бердинген чуруктарныӊ аттарын адаар, утказын тайылбырлаар (киш, каттар, бидон, бижек, сээк). Өөреникчилерниӊ адап турарын дыӊнап тургаш, башкы тайылбырны бээр. Тожу диалектизиниӊ онзагайын демдеглээр. Тываныӊ картазында диалектилерниӊ девискээрлери-биле таныштырар.
башкыныӊ сөзү метод:
Литературлуг дыл дээрге парлалга, литература, эртем, өөредилге черлери, радио, телевидение, театр, күрүне документилериниӊ дылы болур. Литературлуг дылга бижиир болгаш чугаалажыр.
1560515141676004064433141676Литературлуг дыл
бижимел аас чугааныӊ
Литературлуг дыл ниити чоннуӊ дылындан шилиттинип алдынган тускай нормаларлыг болур. Олар дылдыӊ шын, аянныг, культурлуг болурун быжыглаар база литературлуг болгаш литературлуг эвес талаларын ылгап турар.
Бир аай чурум ёзугаар сөстерни шын бижиири, адаары, оларны утказыныӊ аайы-биле чөп шилип алыры, домактарны шын тургузары, сөс каттыжыышкыннарын шын ажыглаары, бижик демдектерин шын салыры литературлуг норма болур.
Литературлуг норма дылдыӊ бүгү-ле кезектеринге хамааржыр.
таблица-биле ажыл:
Фонетика талазы-биле Морфология талазы-биле Синтаксис аймаанда Лексика талазы-биле
ини – ижи – ийи –ихи;
огаан – ногаан;
оттулар – оккулар;
кол – хол. барзавыс – барзавысса – барзывысса;
хемче – хемгиди;
доо – дии – дуу;
онуун – оон;
аът-биле – аът-была;
аалындан – аалыннан Чуӊгуга ойнаарыӊар бе? – Чуӊгуга ойнаарыӊар ол бе?
Сен барзаӊ, эки-дир. – Сен бардыӊ изе, эки-дир. –
Сен барзыӊза, эки-дир. мыйыт – шокар;
сайыр – бидон;
киш – чараш-аӊ – алды – чиӊге;
мээлик – ховаган;
балды –сүге;
шоӊ – чагы.
Быжыглаашкын:
ном-биле ажыл:
Өөредилге номунуӊ 163 дугаар арынында 86 дугаар мергежилгениӊ бердингенин номчуткаш, онаалгазын аас-биле күүседир.
Ол-ла арында 87 дугаар мергежилгени рольдап номчааш, диалект тургузуглуг домактарны тыпкаш, литературлуг нормага дүгжүп турар кылдыр эде бижиир.
кроссворд:
2 5 1 3 4
Айтырыглары:
Ини; 2. Кажаа; 3. Чымчак-буттуг; 4. Увам; 5. Соодажыр.
Онаалга бээри:
Мергежилге 88 арын 164. (Эш өөрүӊерниӊ, төрелдериӊерниӊ чугаазын дыӊнап, хайгаарап көрүӊер. Оларныӊ чугаазында литературлуг нормаларга дүүшпес чүүлдерни шын, литературлуг янзы-биле солуп бижиӊер).
Ивиниӊ хар-назыныныӊ болгаш эр-кызыныӊ аайы-биле аттарын айтырып бижип эккээр.
Түӊнел:
Кичээлди түӊнээри;
Демдектер салыры.
Приложенные файлы
