Муниципалдыг бюджет ниити ==редилге албан чери
«Хову-Аксыныё ортумак ниити ==редилге школазы»
Сайгарып к=рген:
Методиктиг каттыжыышкынныё удуртукчузу _______________________
________/______________/
ФААа
Протоколдуё дугаары №_____
«___» __________2015 ч. Ч=пшээрээн:
Директорнуё ==редилге-
кижизидилге талазы-биле
оралакчызы:
_________/____________/
ФААа
«___» ___________2015 ч. Бадылаан:
Школаныё директору
__________/_____________/
ФААа
Дужаалдыё дугаары №______
«___» ___________2015 ч.
Т+РЭЭН ЧОГААЛДЫЁ 6-ГЫ КЛАССКА
АЖЫЛЧЫН ПРОГРАММАЗЫ
_______________________________________________________________
(==редилге курузунуё, эртемниё, модульдуё ады)
2015-2016 ==редилге чылы
Программаныё тургузукчузу:
Кунгаа Долчанмаа Кыргысовна,
I-ги категория
(программаныё тургузукчузубашкызыныё ФААа,
мергежилдиг категориязы)
2015ч.
6-гы класска тыва дыл ==редириниё тайылбыр бижии
5-6 класстарга чогаалды эё-не б=д\\н, билдингир хевирлиг ==редир: уруглар чогаалдыё ниити утказын шиёгээдип алыр, маадырларныё кылган ч\\лдериниё эки-багын тодарадыр болгаш ол б\г\н\ чогаалдыё с=з\н ажыглап тургаш бадыткаар.
Программаныё тургузуу
Киирилде кичээл: «Чечен чогаал номнарыныё ужур-дузазы»
А.М.Горькийниё «Билиглерниё \нер д=з\ - номга ынакшыёар» деп чугаазынга даянгаш, кижиниё амыдыралынга чечен чогаал номнарыныё ужур-дузазын тодарадыры, уруглар олардан амыдыралга хамаарышкан б\г\-ле айтырыгларга харыыларны тып чугаалаары.
Чай дургузунда уругларныё кым деп чогаалчыныё, кандыг чаа номнарын номчааныныё, ол номнардан ч\н\-ч\н\ билип алганын тодарадыры.
С.Б.Б\рб\ «Чалыыларныё оруу к=вей»
Чогаалчыныё болгаш ооё чогаалдарыныё дугайында сактыышкынныг чугаа.
Ш\л\кте чалыы назынныё буянныг ажыл-ишке чаяаттынганын, бодунуё х\лээлге-даанныын к\\дирде бергелерге торулбазын илереткени, аар-берге ажыл-ишти б\д\реринге беленин к=рг\скени. Чалыы назынныё к\зел-соруун болгаш ону чедип алырда ара д\шпейн, эчизинге чедирип билирин илереткен.
Ш\л\кт\ё =ске ш\л\ктер-биле харылзаазы, аяныныё онзагайы, тургузуунуё ылгавырлыг талалары.
Тендиш кылбайн, чара ч\тк\п эрте бээр бис; кажан, кым-даа холун дээспээн куруг ховаа; демин чарбас, кошкаш кынмас, салдынышпас; човаг билбес чалгынывыс кажан-даа бол, соруун четпейн, чоруу соксап, ара хонмас деп с=с каттыжыышкыннарыныё утказын тайылбырлаары.
Чогаал теориязы. Метафора дугайында билиг. С.Б\рб\н\ё «Чалыыларныё оруу к=вей» деп ш\л\\нге даянгаш, диригжиделгениё дээди, нарын хевири болур метафора дугаында кыска лекция чорудары.
Метафора дугайында билиг
Метафора дугайында билиг. Метафора дээрге бир ч\вениё демдектерин болгаш кылдыныгларын =ске ч\велерге хамаарыштырганы. Метафораныё ужур-дузазы.
С.А.Сарыг-оол «Ол-ла Маскажык»
Чогаалчыныё прозазыныё дугайында беседа.
«Ол-ла Маскажык» деп чечен чугаада Тывага улусчу революция мурнунда ядыы араттарныё т\реёги амыдыралын Ууштаарныё =г-б\лезиниё амыдыралын дамчыштыр чуруп к=рг\скени.
Улусчу эрге-чагырга чылдарында Маскажыктыё ажылчын болу бергени. Адазындан салгап алганы х=м-соктаар деп мергежилин ажыглааш, чогаалдыё маадырыныё дайын \езинде бодунуё интернационалчы х\лээлгезин медерелдиг к\\седип турары.
Чечен чугаада маадырларныё ажыл-ишке кызымаа, бот-боттарын деткижип чоруурун, к\зел-ч\тк\лд\\н к=рг\скени. Байларныё т=лээзи Семис-Кожайныё кадайыныё каржызы, харам, кээргел чогу.
«Ол-ла Маскажыктыё» уран-чечени: к\ск\ пейзаж, Ууштаарныё ==н\ё чуруу. Маскажыктыё бодалдары, ашактыё каргыжы, к\ш-ажылды уранчыдып к=рг\скени.
Чечен чугаада б=дей =г, к\з\р\м, уургайлыг шири, докпак, далгыг, с\рг\ деп с=стерниё утказы.
Б.Д.Х=веёмей «Марска чедер частым»
«Чогаалчыныё намдары, чогаалдары» деп беседа.
Чечен чугаада эртем-техниканыё чедиишкиннерин к=рг\скени. Келир \ениё хоорайыныё даштыкы овур-хевирин чуруп к=рг\скени. Кижилерниё карак-кызыл, ч\тк\лд\\н фантастиканыё дузазы-биле илереткени. «Марска чедер частым» деп чечен чугаа – тыва литератураныё эртем-фантастиктиг жанрыныё баштайгы чогаалы. Аёаа даянгаш, амгы \еде космонавтыларныё черни долгандыр \р \ениё иштинде ужудуп, янзы-б\р\ шинчилел ажылдары кылып турарын чуруктар, диафильмнер дузазы-биле к=рг\зери. Чогаалдыё уран-чечени.
Чечен чугаада уругларга утказы билдинмейн баар хире с=стер: ракетодром, пластмасс, диспетчер, чазадак, азийжи, европейжи, к=р\нч\р телефон, автомат-столовая, атом-каёналга заводу.
Монгуш Эргеп «Оглаа-Доруг»
«Чогаалчыныё намдары, чогаалдары» деп беседа.
Чарыш аъдын канчаар мунары. Мунукчу кижиге кандыг шынарлар херегил?
С.А.Сарыг-оол «К\с»
«Чогаалчыныё бойдус дугайында чогаалдары» деп беседа.
Ш\л\кте к\ск\ бойдустуё =ёнерин чиге к=рг\скени: хадыё, шарлан, б\р\, сиген алдыннанып, каттыржып, х\реё-кызыл шырай киирер. Алдын =ён\г арбай, тарааныё ховуларны каастап чыдары болгаш ону ажааган к\ш-ажылдыё дааш-шимээнин, тараалыг шаёнар чоогунда одарларда семирип ш=лээтээн с\р\глерниё таваар оъттап чоруурун, мурнуу ч\кче ужар деп д\в\рээн куштарны =ёг\р, чараш деёнелгелер, диригжидилгелер, эпитеттер, метафоралар-биле чиге чурааны. к\ск\ бойдустуё каас-чаражынга сеткил-ч\рээ саймаараан авторнуё минниишкиннери.
Ш\л\кт\ё тургузуунда онзагай талалар: узун, кыска одуруглар, эптиг аяннар, магадаан минниишкин илереткен аяннар.
Ш\л\кт\ сайгарарда И.Левитанныё «Алдын к\с» деп чуруун ажыглаар.
Чогаал теориязы. Проза болгаш ш\л\к чогаалдарыныё аразында ылгавырлыг талалары.
Ш\л\к чогаалы кыска-кыска одуругларныё каттышканы строфалардан тургустунар. Строфада одуругларныё эге \ннери долу, кожаланчак, аралашкак, кажааланчак аяннажыышкыннарлыг болур. Оларны аллитерация дээр. Чамдык чогаалчылар одуругларныё с==лг\ слогтарын база аяннаштырып турарлар.
С==лг\ аяннажыышкыннарны рифма дээр. Ш\л\кте одуруглар паузалар-биле кезектерге хувааттынган болур.
Проза чогаалы аразында утка аайы-биле харылзашкан чечен домактарлыг тоожулал аянныг с=з\глелден тургустунган болур. Ш\л\кт\ё тургузуу ооё с=з\глелинден янзы-янзы кызырылдаларны негээр болза, прозаныё с=з\глели долу, делгереёгей домактардан тургустунар.
С.А.Сарыг-оол «Аёгыр-оолдуё тоожузу»
«Тос шилги аъттыг +ск\с-оол»
Бешки класска ==ренген тоолдар дугайында беседа.
Кара-Хемни чурттаан Караты-Хаанныё чылгычызы +ск\с-оолдуё амыдыралы. Ооё чел-кудурук чок шодаё шокар бе тып алганы. Ону +ск\с-оолга хаанныё «белекке» бергени. Бениё тос чылдыё дургузунда тос шилги кулун т=рээни, +ск\с-оолдуё тос шилги аъдын олчалап алыр дээш, Караты-Хаанныё ону =л\рер деп шиитпирлеп алганы. +ск\с-оолдуё оон дезип чорутканы. Тос хонук иштинде тос шилги аъдын б=р\ге чирткени. Б=р\ хаанныё амы-тынын +ск\с-оолдуё арттырып кааны, ооё алган белектери.
Б=р\ хаандан алган белектериниё Караты-Хаанны ажып тиилээринге +ск\с-оолга дузалажыры, аас-кежик бергени. +ск\с-оолдуё, Алдын даёгынаныё овур-хевирлери, Караты-Хаанныё алыкскак-чиксээн, каржызын, доскут угаанныын к=рг\скени.
Тоолдуё тургузуу, уран-чечени, дылыныё онзагаё талалары.
«Ашак биле Парлар»
«Ашак биле Парлар» деп тыва тоолдуё кол маадыры Кара-М=ге ашактыё амыдыралы. Ооё назылап кырып, к\ш-шыдал чок апарганы, ынчалза-даа угаангыр-сагынгыры-биле парларны коргудуп, айыылдан чарлып алганы. Тоолда ажыглаттынган кол чечен арга. Парларныё б\д\ж\н ажыглааш, хоптак-чазый, к\ч\\ргек чорукту сойгалааны. Бойдуста дириг амытаннарга бодаарга, кижиниё угаангыр-сагынгырын, коргуш чогун, кажар-тывынгырын тоолда к=рг\скени.
«Аргалыкты биле К\ж\л\кт\»
Тоолга хамаарыштыр словарьлыг ажыл: Аргалыкты, К\ж\л\кт\ деп аттарны тайылбырлаары.
Аргалыкты биле К\ж\л\кт\н\ё амыдыралы. Аргалыктыныё угаангыр, тывынгыры. К\ж\л\кт\н\ё алыксак, чиксээ, мелегейи, каржызы. Хоптак сеткил-биле ооё мал-маганындан, эт-севинден, амы-тынындан чарылганы. Тоолда кижилерниё хоолургак, к\ж\н д=гээр, чазый-чилби, каржы чоруун буруу шаап турары.
Чогаал теориязы. Тоол дугайында билиг.
Тыва улустуё тоолдарын маадырлыг, хуулгаазын, ужуралдарлыг, дириг амытаннар дугайында, анаа тоолдар деп б=л\ктерге хувааганы. Тоолдарда кижилерниё амыдырал-чуртталгазын, к\зел-бодалын илереткени.
Хуулгаазын тоолдарда элдеп-кайгамчыктыг хуулгаазын ч\\лдер кижиге дузалап турарлар. Дириг амытаннар дугайында тоолдарда дириг амытаннарныё б\д\ш-шынарын ажыглааш, кижилерниё аажы-чаёын, сеткил-сагыжын, харылзааларын ойзуп к=рг\скени. Ужуралдарлыг тоолдарныё маадырлары элдептиг берге байдалдарга таварышкаш, оон мерген угаанныы-биле дырлып унерлер. Анаа тоолдарда ядыы кижилерниё амыдырал-чуртталгазы. Байлар биле ядыыларныё бот-боттарыныё аразында хамаарылгазын илереткени.
Тыва тоолдарныё чечен чугаалардан тургузуунуё-даа, дыл-домааныё-даа талазы-биле ылгалы.
Тоолдуё дылында уран-чечен аргалар.
Тоол дугайында билиг
«Чеди-Хаан сылдыс», «К\скениё чылга киргени»,
«/гер сылдыс» деп тоолчургу чугаалар
Астрономия эртеминиё астрономиялыг картазы-биле ажыл. «Чеди-Хаан», «/гер» сылдыстар-биле ==реникчилерни таныштырары.
«Чеди-Хаан сылдыс» деп тоолчургу чугаада чеди сылдыстыё кезээде =скерилбес, кожа чоруур, ынчалза-даа чоокшулашпас туруштарын ажыглап, эрги езузунуё албан-дужаалдыг кижилериниё хоолургак, бот-боттарын тоошпас, аразында к=р\шпес чоруун шоотканы.
«К\скениё чылга киргени». К\ске биле Тевениё маргышканы. К\скениё м==рейни тиилеп алганы. Ханы шинчилекчи угаан биле кыдыра доскут угаанныё ылгалдыын к=рг\скени. Теве чылга кирбезе-даа, ооё б\д\ж\нде чылда кирген «он ийи амытанныё хевир-д\рз\лери бар элдептиин» чугаада к=рг\скени.
«/гер сылдыс». /гер сылдыстыё шаг шаанда чер адаанга турганы. Ынчан чер кырыныё м=ёге ногаан, чылыг турганы. /гер чер кырынга \н\п кээрге, сооп эгелээни. Ону катап черже киир базыптар дээш, аът-биле инектиё маргышканы. Инек далаш, турамык болгаш аътты мурнапканы. Ооё дуюунуё адырындан \нгеш, /герниё дээрде барганы. Оон бээр-ле /гер сылдыс кыжын к=ст\п кээри билек, бо черге соок эгелээр болу берген.
Бодунуё кылган частырыы дээш инек бурганга хаайы-биле хар ч\лг\п оъттаар кылдыр чаяаттынган деп бодалды чугаада илереткени.
Кол-кол мергежилдер болгаш чаёчылдар
6-гы классты доозуп тургаш, ==реникчилер дараазында мергежилдерни болгаш чаёчылдарны чедип алыр:
Номчаан ч\\л\н\ё утказын, ында к=рг\скен болуушкуннарны, оларныё харылзаазын билир;
Чогаал теориязынга ==ренген ч\\лдерин билир;
+=ренген чогаалдарыныё маадырларынга характеристиканы, оларныё ажыл-херектерин болгаш чурумун к=р\п тургаш бээр;
+=ренип эрткен чогаалдарындан метафораларны тып, проза болгаш ш\л\к чогаалдарыныё дылыныё онзагай ч\\лдерин, тоол, тоолчургу болгаш т==гш\ чугаалар, чогаал маадырыныё дугайында чугаалап, чечен чогаалда пейзажты тып билир;
С=з\глелди шын, медерелдиг, аянныг номчуур, ортумаа-биле 1 минутада 110-120 с=с чедир номчуур;
Хемчээли улуг эвес проза чогаалыныё утказын делгередир, допчулай, кандыг-бир ч\\лге азы болуушкунга хамаарыштыр шилип, аас болгаш бижимел-биле дамчыдып билир;
Бодунуё номчааны кандыг-бир номга \нелелди бээр; ==редилге номунуё болгаш =ске-даа номчаан номнарыныё с=стер утказы тайылбырлаан кезээн болгаш тайылбыр словарьны ажыглап билир.
+=редилге-методиктиг комплекс:
Оргу К.Х., Куулар Н.Ш. Т=рээн чогаал. Тыва ортумак школаныё 6-гы клазынга номчулга ному. Кызыл – 2002.
Ойдан-оол А.К., Тадар-оол С.К. «Эдертиглер чыындызы». 5-9 класс. Кызыл-2004.
Муниципалдыг бюджет ниити ==редилге албан чери
«Хову-Аксыныё ортумак ниити ==редилге школазы»
Ч+ПШЭЭРЭЭН
Директорнуё ==редилге-кижизидилге
талазы-биле оралакчызы:
___________ ______________
(хол \ж\\) (ФААа)
«____» _____________2015 ч.
Т+РЭЭН ЧОГААЛГА
КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИКТИГ ПЛАННААШКЫН
_____________________________________________________
(эртемни, курсту айтыр)
Класс __6»в», 6 «г»_____________________________________________________
Башкы __Кунгаа Долчанмаа Кыргысовна ________________________________
Шактарныё саны:
шупту __64__ шак;
неделяда __2___ шак;
План ёзугаар хыналда ажылдар кичээлдери: ____________________________________________
Тест-биле ажылдар: __________________________________________________________________
Планнаашкынны дараазында ажылчын программага д\\шт\р тургускан:
5-9 класстарга тыва дыл программазы (А.К.Ойдан-оол, Ш.Ч.Сат), 5-9 класстарга харылзаалыг чугаа сайзырадылгазыныё программазы (Д.Х.Ооржак), 5-11 класстарга тыва аас чогаалы болгаш литература программазы (Д.С.Куулар, А.М.Монгуш), Кызыл, 1994ч.
№ Темалар Чугаа сайзырадылгазы Словарь ажылы Онаалга Шагы Эрттирген х\н\
план ёзугаар херек кырында
6в 6г 6в 6г
Киирилде кичээл. Чечен чогаал номнарынын ужур-дузазы Номнуё ужур-дузазаын, ооё эгээртинмес \незин чугаалажыр Мерген угаанныг Мини-чогаадыг «Чайын номчаан номум» 1 С. Б. Пюрбю «Чалыыларнын оруу к=вей.» Ш\л\кт\ аянныг номчуур. Айтырыгларга харыылаар, уран-чеченин сайгарар. Чалыы, човаг билбес, чолу, чымыжы Доктаадыр 1 Метафора дугайында билиг. Чижектерге сайгарар Метафора Айтырыг 3 (бижимел) 1 С. А. Сарыг-оол «Ол-ла Маскажык.» Эргижирээн с=стерни тайылбырлап, чечен чугааныё ийи кезээн деёнеп чугаалажыр. Кара-дондак, кенгирге, дыт к\з\р\м\ Номчуур 1 С. А. Сарыг-оол «Ол-ла Маскажык.» Чогаалдыё тема, идеязын, овур-хевирлерин сайгарар. соргак, шээживек, улдуё, хаварык, бышкак Маскажыктыё овур-хевири 1 Б. Д. Х=веёмей «Марска чедер частым.» Чечен чугааныё утказын чугаалап, чаа с=стерни тайылбырлаар келир \ениё амыдырал-чуртталгазыныё дугайында чугаадан чогаадыр. Ракетодром, диспетчер, чазадак, азийжи, европейжи, к=р\нч\р-телефон Чаа с=стерни ушта бижээш, домактар чогаадыр, чурук ч 1 М. С. Эргеп «Оглаа-Доруг.» Чогаалдыё овур-хевирлерин, уран-чеченин сайгарар. =скергей, аъттыё саары, херии, хаадамнаар Мини-чогаадыг «Чарыш аъды – чараш мал». 1 С. А. Сарыг-оол «Кус.» Проза болгаш шулук чогаалдары. К\с дугайында чуруктарны болгаш чогаалдарны ажыглап ш\л\кт\ сайгарар. Шарлан, т\мен, олбук. Доктаадыр 1 ННК. С.Сарыг-оол «Ангыр-оолдуё тоожузу» Чогаалдарнын утказын сайгарып чугаалажыр. Тарбаган, какпа, т=ре, т==ректелдир. Номчуур. 1 Ч. С. К. Чогаадыг «Алдын кус» Бижимел чугаа сайзырадылгазы 1 «Тос шилги аъттыг +скус-оол.» Аянныг номчааш, айтырыгдарга харыылап, тоолдуё утказын чугаалаар. Хаа, кода-с\ме, д\л, хоо Номчуур 1 «Тос шилги аъттыг +скус-оол.» Хуулгаазын ч\\лдерни тып, уран-чечен талаларын тодарадыр. маак, шивишкин, таёмак, \з\нд\ доктаадыр 1 «Ашак биле парлар». Аянныг номчааш, айтырыгдарга харыылап, тоолдуё утказын чугаал-р. Колду, арбыш, ай балды, =л инек хырны. Ар 53, айт. 3, 1 «Ашак биле парлар». Уран-чечен талаларын тодарадыр. дириг амытаннар дуг тоолдар номчуур, чурук 1 «Аргалыкты биле Кужулукту». Аянныг номчааш, айтырыгдарга харыылап, тоолдуё утказын чугаалаар. Уран-чечен талаларын тодарадыр. Сээннээр, сырынгыыр, ширээ, селби, Номчуур, чугаалап ==ренир. 1 «Аргалыкты биле Кужулукту». Тоолда маадырларны дамчыштыр кижилерниё аажы-чаёын сайгарар тайжы, сыыргаа, бышкы, шивегей. Арг биле Куж деннелге харак-н бижиир. 1 Тоол дугайында билиг. Тоолдарныё ужур-утказын, б=л\ктерин сайгарып чугаалажыр. Т\мен, элдээрти. Тоол дуг. Билиг, тоолдар номчуур. 1 ЧСК. Эдертиг. 1 «Чеди-Хаан», «Угер сылдыс», «Кускенин чылга киргени». Тоолчургу чугааларнын кижизидикчи утказын чугаалажып сайгарар. /гер, хар чулгуп, м=ген. Чуруктар чуруур, 12 чылдын адын ==ренир. 1 «Амыр-Санаа дугайында чугаа» Т==г\ чугааныё утказын чугаалаар, айтырыгларга харыылаар. Т=ре,ызыгуур салгаар, чээн-оол, билигжи… Амыр-Санаанын эрткен оруу 1 «Амыр-Санаа дугайында чугаа» Уран-чеченин, овур-хевирлерин сайгарар. Амбын Т==г\ чугааларны номчуур 1 Тоолчургу болгаш т==г\ чугаалар дугайында билиг. Аразында ылгалын тодарадып сайгарар Гипербола Арын 66-67 номчуур. 1 Алгыш-йорээлдер. Алгыш-й=рээлдерни номчуп, уран-чечени Челелиг, чаат, куйлап, каскаанга. Й=рээл доктаадыр. 1 С. О. Тамба «Донгада кадык». Аянныг номчааш, айтырыгларга харыылаар. Утказын чугаалаар. С=з\глелди эдертир шиижигешти тургузуп, рольдарга ойнаар. Шавыраачы, куургак, эреге, дариина, с=гече, амырлажыр, маанай, оргумчу, мулдурлаар, богда-кегээн… Ламанын овур-хевиринге хар-ка, тоолдарга ажыгл-р с=стерни, с.к. ушта бижиир. 1 ННК «Тос оолдуг Доктагана кадай» Тоолду рольдап номчааш, планын тургузар. Олбук-кудус, хоо-домбу, дадаазын Овур-хевирлерге хар-ка 1 Катаптаашкын. Аас чог-га хам-р ==ренген ч\\лдерин катаптаар, быжыглаар Номчуур 1 Ч.С.К. Чогаадыг Бижимел чугаа сайзыр-зы. 1 К.-Э. Кудажы «Маргылдаа». Аянныг номчааш, айтырыгларга харыылаар. Рольдап номчуур. Басняга д=мей таварылгалардан сактып чугаалажыр. Д=ж\, кыскаш, х=р\к, менээргенип Шээжилээр. 1 Ю. Ш. Кунзегеш «Б=ру биле кускун». Рольдап номчуур, утказын сайгарар. Ч=гел, чызаалаксап, ажап-сыяп, х\лб\с, куду чайлаан Баснянын утказ. тааржыр ул дом. тып бижиир. 1 Немелде номчулга кичээли. Басняларны номчуп, суртаалын тодарадыр. Хылган, ч==к Чурук чуруур. 1 С.К. Тока «Араттын созу». «Мерген» Эгениё уран-чеченин сайгарар. Кашпалдар, к=в\к, ужар «Мерген» деп эгени шээжилээр. С.Тока «Тас-Баштыг» Ава кижиниё овур-хевирин сайгарып чуг-р Доора-Хем Т-Б, Алб. портреди 1 С.Тока «Бистиё аёчыларывыс» Эгелернин утказын чугаалаар. Маадырларнын овур-хевирин тодарадыр. Торлаа Ыт дуг, деннелге 1 С.Тока «Шаагай» Эгени номчуп, сайг-р\ Д\ж\мет, шаагай Д\ж\меттер-ё о-х1 С.Тока «Араттыё с=з\». Т\ннел кичээл. Тест. Кол бодалын, овур-хевирлерин тодар-р Чурук чуруур. 1 Чогаал маадырынын дугайында билиг. С.Токаныё «Араттын с=з\нге» даянып, сайгарар Т=лептиг, т=леп чок Арын99-101 номчуур 1 Ч.С.К. Эдертиг 1 С.А. Сарыг-оол «Шойдан ирейнин Чудукмаа дугайында чугаазы». Номчааш, кол утказын сайгарар. Сембии олбук Номчуур, айт. Харыылаар 1 С.А. Сарыг-оол «Шойдан ирейнин Чудукмаа дугайында чугаазы». Овур-хевирлерин, дылынын онзагайын сайг-р. С=гече, кичигене, божа Чогаадыг бижиир 1 С.А. Сарыг-оол «Авамнын ынак оглу». Аянныг номчааш, айтырыгларга харыылаар. Орус, тыва чоннун найыралынын дугайында чугаалаар. Эрги хынныг ланчыы, ары-б=р\ аглай берген, шинель. Доктаадыр 1 С.К. Тока «Каа-Хем». /з\нд\н\ё утказын чугаалап, ооё бижиттинген дылыныё уран-чечен аргаларын тодарадыр. «=леё манаан шары-ла, =рге кедээн Сары-ла», ангыс, кашпал. Уран-чеченин сайгарар(чижектер тывар) 1 М.М. Дуюнгар «Авамнын тону» Номчааш, утказын сайгарар. ТАР, Пронт. Номчуур, Тыва хеп дуг. Дынн. 1 М.М. Дуюнгар «Авамнын тону» тыва идик-хеп, малчын амыдырал дугайында чугаа чорудар. Хая чугу, сайыт 1 ННК. С.Б.Молдурга «Амытаннар чылы» Номчааш, чыл б\р\з\н\ё онзагайын чугаалажыр. +реге, итпек, манны, к=гээржик Кайы-бирээзин доктаадыр. 1 Ч.С.К. «Ава-=ртемчейниё чаяакчызы». Бижимел чугаазын сайзырадыр. 1 М.Б. Кенин-Лопсан «Авам-Маадыр». Номчааш, ие, ава Кижи дуг. Чугаалажыр, ш\л\глелдиё уран-чеченин сайг-р. Чучак, Курбустуг дээрбечи, даттыг, агбан. Ава дуг \.д., ырлар, ш\л\ктер. 1 А.А. Даржай «+гге й=рээл». Ш\л\кт\ аянныг номчааш, Тыва =г дугайында беседаны кылыр. Шыпшык, к\д\к, бозага. Айтырыг 2, 4. 1 О.К. Саган-оол «Найырал» Чечен чугааны аянныг номчааш, утказын сайгарар. К=шке Бойдус чурумалдарын ушта бижиир. 1 О.К. Саган-оол «Найырал» Овур-хевирлерин, бойдус чурумалдарын сайгарар. Каалама, х=рт\к, артынчак, ижээн. Найырал дуг. \.д. 1 Чечен чогаалда пейзаж. +=ренген чогаалдарынга даяныр. Пейзаж «Мээё суурум бойдузу» 1 В.С. Серен-оол «Донгурак». Чогаалды номчааш, кол утказын сайгарып чугаалажыр. Тууйбу суугу Айтырыгларга харыылаар. 1 В.С. Серен-оол «Донгурак». «Оорнуё оруу мунгаш» деп темага чугааны чорудар. Орук соргаа, дыдык Мини-чогаадыг. 1 Е.Д. Танова «Бора-Шээлей». Шулукту аянныг номчуур, айтырыгларга харыылаар. хылыш Доктаадыр, ырлап ==ренир. 1 КДН. М.Б.Доржу «Дайынныг к=ргеш» Чогаалды номчааш, кол утказын сайгарып чугаалажыр. Анна Каренина Айтырыгларга харыы 1 С.Б. Пюрбю «М=нгун-Тайга». Чуруктар ажыглап тургаш, шулуктун утказын, уран-чеченин сайгарар. К=гжегер, бизеё, богаа, чунма Уран-чечени, доктаадыр. 1 А.К. Уержаа «Аякта хээлер», «Кадыргылар». Ш\л\ктерниё кол бодалын тодарадып, х\ндулээчел аажы-чаё дуг. чугаалажыр. Агы, шывык, шавага, шерги, харалзалаан. /легер домактар бижиир, уран-чеченин сайгарар. 1 Х.М. Ойдан-оол «Эзир». Чечен чугааны номчуур. Хыыргыыш, ээрем, озан Бойдустун чурумал бижиир 1 Х.М. Ойдан-оол «Эзир». Чогаалда бойдус камг. Дуг. Чуг-р. +зен, кокпа Маад-ё овур-хев. 1 Х.М. Ойдан-оол «Эзир». маадырларнын овур-хевирин, бойдустун чурумалдарын чугаалаар Эрлик Чурук чуруур. 1 С.А. Сарыг-оол «Чаагай уе». Ш\л\кт\ аянныг номчуур, утказын сайгарар. Чулук уер, аадарга, арбын, с\р\\ Ш\л\кте эпитет. болгаш мет-биле домактар чог-р. 1 С.Б. Пюрбю «Ынак Тывам». Ш\л\кт\ аянныг номчааш, айтырыг. харыылаар, кол бодалын тодарадыр. Кылчаё, хилиё, энчек, каёгы Доктаадыр, айтырыг 4. 1 К.-Э. Кудажы «Он бир». Рольдап номчуур. Эки турачылар дугайында чугаалажыр. Топограф, нам Номчуур. 1 К.-Э. Кудажы «Он бир». Тема, идезын тодарадыр. Найырал, маад-г чорук дуг. Чугаа. Овур-хевирлерге хар-ка. 1 С.В. Козлова «Авам сугга чораанымны». Ш\л\кт\ номчааш, аваныё овур-хевирин сайгарып чугаалажыр. Соруу сынмас Айтырыг 3, арын 222. 1 Ч.С.К. Чогаадыг 1 ННК. М. +лчей-оол «Х==рээрниё чугаалары». Чогаалды номчуп, кол бодалын тодарадыр. Буурулзумаар, хайыр Айтырыгларга харыы 1 Ш.Суваё «Кара-Баштыг». Чогаалы номчуп, кол бодалын тодарадыр. Боом, Бег хем «Тоол чурттуг оол» 1 Т\ёнел кичээл +=ренген чогаалдарын сактып чугаалажыр. Номнар номчуур. 1
Приложенные файлы
