Байсар урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе” МББУ
Раслыйм
«Байсар урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе» МББУ директоры
___________Ямиев Р.Ф.
Приказ № _____
«___» ___________ 20___ ел.
Килешенг‰н
М‰кт‰пнеS МС Gит‰кчесе
______________М™фтиева Г.€.
Протокол № ____
«___» ____________ 20___г.
Гуманитар ф‰нн‰р МБ утырышында Каралган
Протокол № ____
«___» ____________ 20___г.
МБ Gит‰кчесе
_____________€хт‰мова Г.И.
Тел к_рке - с_з
XI сыйныф ™чен электив курс
Татар теле
Эшл‰_ елы 2013 ел
Программаны гам‰лг‰ ашыру вакыты 2013-2014
Программаны т™зеде__€хт‰мова Г.И.__
С‰гатьл‰р саны: барысы –34с‰гать, атнага 1 с‰гать.
Педагогик киS‰шм‰ утырышында кабул ителде
Протокол №1 31 август 2013 ел
АSлатма язуы
АнаныS балага бирелг‰н иS зур б_л‰ге – тел. ШуSа да ул байлык, х‰зин‰ санала. С_знеS атасы – акыл, анасы – тел, диг‰нн‰р борынгылар. j‰р халык _з тарихын, _з рухын, Gыр-моSын, матурлык ™лгесен сакламачы, _з токымнарыныS яSа буыннарына тапшырмакчы. “Теле барлар – халык булган, теле юклар – балык булган” диг‰н с_зл‰р юктан тумаганнар.
Заманында халыкара телл‰рнеS берсе булган, х‰зерге к™нд‰ д‰ б™тенд™нья к_л‰менд‰ с™йл‰шер ™чен уSай ун-унбиш тел арасында саналган, G‰мгыять яш‰еше барышын б™тен k‰м нечк‰лекл‰ре бел‰н чагылдыра алырлык бихисап с_з байлыгы булган ана телебезнеS тарихы бел‰н укучыларны таныштыру гаять м™kим м‰сь‰л‰ булып тора.
€д‰би тел нормалары – шул телд‰ с™йл‰ш_чел‰р ™чен уртак k‰м м‰Gб_ри к_ренеш. Хаталарны т™з‰т_ ™чен, Gирле с™йл‰мебезнеS _зенч‰лекл‰рен ™йр‰н_не максат итеп куярга кир‰к дип саныйм.
ХалыкныS борынгыдан килг‰н м‰гън‰ви байлыгы булган тел культурасы, аны тагын да баету k‰м _стер_ ™стенд‰ эшл‰_ – д‰_л‰тк_л‰м ‰k‰миятле бер эш.
ПрограмманыS максаты:
Кеше тормышында с_з с‰нгатенеS гаять ‰k‰миятле роль уйнавын аSлату; фикерне аSлашлы, к_Sелд‰ге хисне матур итеп ‰йтеп бир‰ белерг‰, д™рес с™йл‰шерг‰ ™йр‰н_; укучыларда ‰хлакый з‰вык т‰рбиял‰_.
Т™п бурычлар:
туган телебезнеS тарихы турында м‰гъл_мат бир_;
Gирле с™йл‰мебезнеS _зенчел‰кл‰рен ™йр‰н_;
‰д‰би телд‰ с™йл‰м k‰м язма тел байлыкларын _стер_;
иGади хезм‰тк‰ омтылыш т‰рбиял‰_;
чыгыш ясау, аралашуга ™йр‰т_, т™рле стиль k‰м жанрдагы текстлар т™з_ к_некм‰се формалаштыру;
укучыга _зенеS с™йл‰м осталыгын, талантын сынап карарга шартлар тудыру k‰м унынчы сыйныфта гуманитар юн‰лешт‰ профиль сайларга ярд‰м ит_.
Тематик планлаштыру
I. Телебез – тарихи ядкарь
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
Тел – халыкныS рухы, язмышы ул.
1
Д‰рес-лекция.
2.
Татар халкы, этнонимы, k‰м теле.
1
Белешм‰ бир_, ‰Sг‰м‰.
3.
С™йл‰м с‰нгатенд‰ с_з.
1
€Sг‰м‰, к_нег_л‰р, уеннар.
4.
Ораторлык с‰нгатенеS тормышта ‰k‰мияте.
1
Видеоматериаллар, лекция, аSлату.
5.
Аралашуда коммуникатив хаталар.
1
€Sг‰м‰, эшлекле уен.
6.
Урта диалектыныS _зенчел‰кл‰ре.
1
Лекция, конспект язу.
7.
Актаныш ягы с™йл‰менеS фонетик _зенчел‰кл‰ре.
1
Белешм‰ бир_, к_нег_л‰р.
8.
Fирле с™йл‰мебезнеS лексик диалектизмнары.
1
Лекция, аSлату, к_нег_л‰р.
9.
Диалектларны туплау k‰м ™йр‰н_.
1
Практик эш.
10.
Презентация: диалектларны k‰м с™йл‰мн‰рнеS
_зенч‰леген ™йр‰н_неS ‰k‰мияте.
1
ИGади д‰рес.
II. С™йл‰м культурасы
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
€д‰би с™йл‰м стиле.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
2.
С™йл‰_ченеS фикерл‰_ культурасы.
1
Лекция, ‰Sг‰м‰.
3.
С‰нгатьле с™йл‰м к_некм‰л‰ре.
1
Видеоматериаллар бел‰н эш.
4.
Орофоэпия ™стенд‰ эшл‰_.
1
К_нег_л‰р.
5.
Паузалар k‰м аларныS т™рл‰ре.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
6.
С™йл‰м темпы.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
7.
Басым k‰м аларныS т™рл‰ре.
Басым k‰м аныS т™рл‰ре.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
8.
Х‰р‰к‰тл‰р, мимика k‰м г‰_д‰ тотышы.
1
АSлату, мультимедиа куллану.
9.
Интервью.
1
€Sг‰м‰ эшлекле уен.
10.
М‰кал‰ т™рл‰ре турында м‰гъл_мат.
1
Газета-журналлар буенча эш, практик эш.
11.
М‰кал‰ язу.
1
ИGади эш.
12.
Эш к‰газьл‰ре.
2
Мультимедиа куллану.
III. Яхшы с_з – Gан азыгы
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
С_з турында м‰каль, ‰йтемн‰р туплау.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
2.
К.НасыйраныS “Китаб-‰т-т‰рбия” китабы (64 нче,89 нчы т‰рбия).
1
Чыганак бел‰н эшл‰_.
3.
Татар исемн‰ре k‰м ислам.
1
Лекция. Дискуссия.
4.
Ир-ат исемн‰ре.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
5.
Хатын-кыз исемн‰ре.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
6.
€йтер с_зем бар.
1
€Sг‰м‰.
7.
Шигырь, такмак язу.
1
ИGади эш.
8.
Котлау текстлары т™з_.
1
ИGади эш.
9.
Хат алышу т™рл‰ре.
Хат язу.
1
АSлату, ‰Sг‰м‰.
ИGади эш.
10.
Йомгаклау. С_знеS кеше тормышында тоткан роле.
2
Зачёт д‰рес. ИGади эшл‰рне тыSлау.
КурсныS эчт‰леге
Телебез – тарихи ядкарь
1. Тел-халыкныS рухы, язмышы ул.
Тел ул – кешел‰р k‰м кешелек буыннары арасында аралашу коралы.
ТелнеS функциональ _сеше.
“Татарстан Республикасы халыклары телл‰ре турындагы” ТР законы.
Татар милли ‰д‰би теле гар‰п, латин, кирилл язулары нигезенд‰ _с‰.
2. Татар халкы, этнонимы, k‰м теле.
Татар этнонимыныS иS киS м‰гън‰се кемн‰рд‰ булган k‰м кемн‰рне татар дип атаганнары турында. Х‰зерге к™нд‰ нич‰ татар халкы k‰м теле барлыгы.
3. С™йл‰м с‰нгатенд‰ с_з.
Х‰рефл‰рне _зг‰ртеп т™рле с_зл‰р ясау.
С_знеS м‰гън‰ т™смерл‰ре (омоним, синоним, антоним, к_черелм‰ м‰гън‰). Уеннар.
С_знеS сур‰тлелеге (охшамлыклар, шигъри сур‰тл‰р).
С_зд‰н хис-кичерешк‰. Искит‰рлек х‰лл‰р турында уйлап чыгарып с™йл‰_.
4. Ораторлык с‰нгатенеS тормышта ‰k‰мияте.
ТыSлаганда, телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰, укуда.
С™йл‰_че холкыныS тыSлаучыга т‰эсире.
5. Аралашуда коммуникатив хаталар.
Т™рле ситуациял‰рне анализлау, аралашуны кыенлаштыручы с‰б‰пл‰рне к_рс‰т_.
6. Урта диалектныS _зенчел‰кл‰ре.
Урта диалектыныS нинди с™йл‰мн‰рд‰н торуы турында.
-асы/‰се куллану: барасы бар; ул б_ген эшк‰ кил‰се k.б.
-мал(л)ы/м‰л(л)е, -‰се/‰се куллану: килм‰ле, укымалы, кил‰се k.б.
кабатлауларда гала/г‰л‰, ыштыр/ештшер куллану: баргала, укыштыр k.б
7. Актаныш с™йл‰менеS фонетик _зенчел‰кл‰ре.
о-лашкан а куллану: бала, алма;
озын -™й (к™й‰нт‰, с™й‰к, ч™й) яки аныS урыныа -ий куллану : сил‰ш‰ (‰д. с™йл‰ш‰), кий‰ (‰д.к™я), сий‰к (‰д.с™як
-ай/‰й куллану (‰д. -ый/ий): бармай (‰д. бармый), шундай (‰д. шундый), карай (‰д.карый), с™йл‰й (‰д. с™йли)[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]
у€д‰би К, Г, Х урынына J, B, bкуллану:
KарCа (карга), KайCы (кайгы), аK (ак), Cалим (галим), c‰т‰р (х‰т‰р) k.б
F (G - лау) : Gаулык (лит. яулык), G™ри (й™ри), G™з (й™з), Gул (юл), Gук (юк), Gасый (ясый), Gегет (егет), Gылан (елан), Gегерме (егерме) k.б.
фрикатив Ч k‰м F куллану: щ‰щ (ч‰ч), сандугащ (сандугач), жь‰й (G‰й) k.б
8. Fирле с™йл‰мебезнеS лексик диалектизмнары.
Саф лексик диалектизмнар.
Амоним диалектизмнар.
Лексик-морфологик диалектизмнар.
Лексик-фонетик диалектизмнар.
9. Диалектларны туплау k‰м ™йр‰н_.
Материалларны анализлау, эшк‰рт_, т™рл‰рен билгел‰_.
10. Презентация: диалектларны k‰м с™йл‰мн‰рнеS _зенч‰леген ™йр‰н_неS ‰k‰мияте.
Ипт‰шл‰ре алдында с‰нгатьле итеп с™йл‰рг‰ ™йр‰н_.
II. С™йл‰м культурасы
1. €д‰би с™йл‰м стиле.
Стиль. €д‰би с™йл‰м. Язма k‰м с™йл‰м‰ формалары. Телд‰ге стильл‰рне k‰м аларга хас тел-стиль чараларны ™йр‰т‰ торган ф‰н-стилистика.
2. С™йл‰_ченеS фикерл‰_ культурасы.
С™йл‰_ченеS _зен тотышындагы иреклеге, т‰эсирлеге. ЧыгышыныS психологик _зенч‰лекл‰ре. Чыгышта к™телм‰г‰н мизгелл‰р. Чит фикерне кире кагу. Килешм‰_ч‰нлект‰ ит‰гатьлелек.
3. С‰нгатьле с™йл‰м к_некм‰л‰ре.
Лекция, доклад, ‰Sг‰м‰ _тк‰рг‰нд‰ Gанлы с™йл‰м k‰м ‰д‰би телнеS кулланылышы. Чыгышта осталык k‰м стереотип. Чыгышта термин кулланылышы. Халыкара k‰м чит телд‰н керг‰н с_зл‰р.
4. Орфоэпия ™стенд‰ эшл‰_.
Сузык авазларны к_нектер_. Тартык авазларны к_нектер_. Тавыш k‰м дикцияг‰ к_нег_л‰р.
5. Паузалар k‰м аларныS т™рл‰ре.
Пауза т™рл‰ре бел‰н таныштыру.
Тиешсез урында ясалган паузаларныS м‰гън‰не бозулары турында н‰тиG‰ ясау. €д‰би ‰с‰рл‰рд‰н, паузаларны д™рес куеп, ™зекл‰р уку к_нег_л‰ре.
6. С™йл‰м темпы.
С™йл‰м тизлеген‰ йогынты ясаучы к_ренешл‰рне анализлау. Т™рле стиль k‰м жанрда булган текстларныS укылышын чагыштыру.
7. Басым k‰м аларныS т™рл‰ре.
С_зне оештыручы иGек басымы, урыны, басымны _зен‰ алмый торган кушымчалар. Логик басым кагыйд‰л‰ре. Фразадагы ‰k‰миятле с_зл‰рне билгел‰_г‰ ярд‰м ит_че кагыйд‰л‰р k‰м б‰йл‰нешл‰рне к_рс‰т_. М‰гън‰ аеручы басым. Текстлардан ™зекл‰р уку.
8. Х‰р‰к‰тл‰р, мимика k‰м г‰_д‰ тотышы.
Р‰сем с‰нгате k‰м сынлы с‰нгать ‰с‰рл‰рен к_з‰т_. Мимика бел‰н музыка астында т™рле хис-кичерешл‰рне тасвирлап к_рс‰т_г‰ к_нег_л‰р. Чыгыш ясаганда, аралашуда кешенеS г‰_д‰сен тотышы, мимикасыныS роле.
9. Интервью.
Интервьюга билгел‰м‰. “Ялкын” журналыннан интервьюлар уку. Рольле уен. Интервьюлар алу. ИS оста сорау бир_чене билгел‰_.
10. М‰кал‰ т™рл‰ре турында м‰гъл_мат.
Махсус чаралар – риторик сорау, укучыга м™р‰G‰гать ит_, антитеза, анафора, эпифора, синтаксис параллелизм k.б.
11. М‰кал‰ язу. ИGади эш
12. Эш к‰газьл‰ре.
Эш к‰газьл‰ре стиле. Татар теленд‰ р‰сми эш к‰газьл‰ре чыганаклары бел‰н Алтын Урда k‰м Казан ханлыгы чорындагы канцелярия эшч‰нлеген‰ барып тоташа. Эш к‰газьл‰ренеS т™рл‰ре, аларныS стиль _зенч‰лекл‰ре.
III. Яхшы с_з – Gан азыгы
1. С_з турында м‰каль, ‰йтемн‰р туплау.
Халык авыз иGаты китабы бел‰н эшл‰_. М‰кальл‰рнеS м‰гън‰сен ачыклау. ИS ошаганнарын язып алу.
2. К.НасыйраныS “Китаб-‰т-т‰рбия” китабы (64 нче, 89 нчы т‰рбия).
Китап бел‰н таныштыру. Уку k‰м фикер алышу.
3. Татар исемн‰ре k‰м ислам.
Татар халкыныS исем кушуга б‰йле гореф-гад‰тл‰ре k‰м йолалары. Аллаkыны олылауга корылган исемн‰р. Дини б‰йр‰мн‰рг‰ нигезл‰нг‰н исемн‰р. Татар исемн‰ре с_злеге: с_злекнеS т™зелеш принцибы, шартлы кыскартмалар, с_злек бел‰н эшл‰_ принцибы.
4. Ир-ат исемн‰ре.
Татарча язылышы k‰м генезисы (кайсы тел с_зе булуы); исемнеS м‰гън‰се, н‰рс‰ аSлатуы; русча язылышы.
5. Хатын-кыз исемн‰ре.
Татарча язылышы k‰м кайсы телд‰н килеп чыгуы; исемнеS м‰гън‰се, н‰рс‰ аSлатуы; русча язылышы.
6. €йтер с_зем бар.
1) ИGади эш т™рл‰ре бел‰н таныштыру. 2) Халык авыз иGаты т™рл‰ре турында фикер алышу.
7. Шигырь, такмак язу.
ШигырьнеS к_Sел д™ньясына т‰эсире турында с™йл‰ш_, “илkам” т™шенч‰се турында фикер алышу, шигырь т™зелеше турында аSлату, шигырь язып карау, укучыларда д‰рт уяту.
8. Котлау текстлары т™з_.
Укучыны м™ст‰кыйль уйлап, фикерен эзлекле р‰вешт‰, сур‰тл‰п ‰йтеп бирерг‰ ™йр‰т_, рухи д™ньясын баету.
9. Хат алышу т™рл‰ре.
Хат язу.
Хат т™рл‰ре бел‰н таныштыру. ИGади эш бел‰н ш™гыльл‰н_.
10. Йомгаклау. С_знеS кеше тормышында тоткан роле.
Чыгышлар тыSлау. ^з фикереSне д‰лилли бел_. ИGади эшл‰р бел‰н таныштыру.
Кулланылган ‰д‰бият.
Г.Г. Габдуллин, F.Г. Нигъм‰тов, €.Н. ХуGи‰хм‰тов. М‰кт‰п педагогикасы. Казан “М‰гариф”. 1993.
€.Н. ХуGи‰хм‰тов “Т‰рбия – м‰Sгелек ф‰лс‰ф‰”. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2001.
К™ч k‰м рух тамырлары. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2000.
Г.Х. €х‰тов. Х‰зерге татар теленеS лексикологиясе. Казан, 1979.
“Шатлыгым, кайгым минем...”. €дипл‰ребез тел культурасы турында./Т™з_че: А.М.В‰лиева. – Казан: М‰гариф, 2003.
Ф.Ф.Харисов “Милли м‰д‰ниятнеS белем бир_ бел‰н интеграциял‰н_е” Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 1999.
Ф.С.Сафиуллина, Г.Б.Ибраkимов “Хикм‰тле д‰, биз‰кле д‰ Туган Тел”. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 1998.
Х‰лиф Курбатов. С_з с‰нгате. Татар теленеS лингвистик стилистикасы k‰м поэтикасы. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2002.
Заголовок 1 Заголовок 2 Заголовок 315
Раслыйм
«Байсар урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе» МББУ директоры
___________Ямиев Р.Ф.
Приказ № _____
«___» ___________ 20___ ел.
Килешенг‰н
М‰кт‰пнеS МС Gит‰кчесе
______________М™фтиева Г.€.
Протокол № ____
«___» ____________ 20___г.
Гуманитар ф‰нн‰р МБ утырышында Каралган
Протокол № ____
«___» ____________ 20___г.
МБ Gит‰кчесе
_____________€хт‰мова Г.И.
Тел к_рке - с_з
XI сыйныф ™чен электив курс
Татар теле
Эшл‰_ елы 2013 ел
Программаны гам‰лг‰ ашыру вакыты 2013-2014
Программаны т™зеде__€хт‰мова Г.И.__
С‰гатьл‰р саны: барысы –34с‰гать, атнага 1 с‰гать.
Педагогик киS‰шм‰ утырышында кабул ителде
Протокол №1 31 август 2013 ел
АSлатма язуы
АнаныS балага бирелг‰н иS зур б_л‰ге – тел. ШуSа да ул байлык, х‰зин‰ санала. С_знеS атасы – акыл, анасы – тел, диг‰нн‰р борынгылар. j‰р халык _з тарихын, _з рухын, Gыр-моSын, матурлык ™лгесен сакламачы, _з токымнарыныS яSа буыннарына тапшырмакчы. “Теле барлар – халык булган, теле юклар – балык булган” диг‰н с_зл‰р юктан тумаганнар.
Заманында халыкара телл‰рнеS берсе булган, х‰зерге к™нд‰ д‰ б™тенд™нья к_л‰менд‰ с™йл‰шер ™чен уSай ун-унбиш тел арасында саналган, G‰мгыять яш‰еше барышын б™тен k‰м нечк‰лекл‰ре бел‰н чагылдыра алырлык бихисап с_з байлыгы булган ана телебезнеS тарихы бел‰н укучыларны таныштыру гаять м™kим м‰сь‰л‰ булып тора.
€д‰би тел нормалары – шул телд‰ с™йл‰ш_чел‰р ™чен уртак k‰м м‰Gб_ри к_ренеш. Хаталарны т™з‰т_ ™чен, Gирле с™йл‰мебезнеS _зенч‰лекл‰рен ™йр‰н_не максат итеп куярга кир‰к дип саныйм.
ХалыкныS борынгыдан килг‰н м‰гън‰ви байлыгы булган тел культурасы, аны тагын да баету k‰м _стер_ ™стенд‰ эшл‰_ – д‰_л‰тк_л‰м ‰k‰миятле бер эш.
ПрограмманыS максаты:
Кеше тормышында с_з с‰нгатенеS гаять ‰k‰миятле роль уйнавын аSлату; фикерне аSлашлы, к_Sелд‰ге хисне матур итеп ‰йтеп бир‰ белерг‰, д™рес с™йл‰шерг‰ ™йр‰н_; укучыларда ‰хлакый з‰вык т‰рбиял‰_.
Т™п бурычлар:
туган телебезнеS тарихы турында м‰гъл_мат бир_;
Gирле с™йл‰мебезнеS _зенчел‰кл‰рен ™йр‰н_;
‰д‰би телд‰ с™йл‰м k‰м язма тел байлыкларын _стер_;
иGади хезм‰тк‰ омтылыш т‰рбиял‰_;
чыгыш ясау, аралашуга ™йр‰т_, т™рле стиль k‰м жанрдагы текстлар т™з_ к_некм‰се формалаштыру;
укучыга _зенеS с™йл‰м осталыгын, талантын сынап карарга шартлар тудыру k‰м унынчы сыйныфта гуманитар юн‰лешт‰ профиль сайларга ярд‰м ит_.
Тематик планлаштыру
I. Телебез – тарихи ядкарь
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
Тел – халыкныS рухы, язмышы ул.
1
Д‰рес-лекция.
2.
Татар халкы, этнонимы, k‰м теле.
1
Белешм‰ бир_, ‰Sг‰м‰.
3.
С™йл‰м с‰нгатенд‰ с_з.
1
€Sг‰м‰, к_нег_л‰р, уеннар.
4.
Ораторлык с‰нгатенеS тормышта ‰k‰мияте.
1
Видеоматериаллар, лекция, аSлату.
5.
Аралашуда коммуникатив хаталар.
1
€Sг‰м‰, эшлекле уен.
6.
Урта диалектыныS _зенчел‰кл‰ре.
1
Лекция, конспект язу.
7.
Актаныш ягы с™йл‰менеS фонетик _зенчел‰кл‰ре.
1
Белешм‰ бир_, к_нег_л‰р.
8.
Fирле с™йл‰мебезнеS лексик диалектизмнары.
1
Лекция, аSлату, к_нег_л‰р.
9.
Диалектларны туплау k‰м ™йр‰н_.
1
Практик эш.
10.
Презентация: диалектларны k‰м с™йл‰мн‰рнеS
_зенч‰леген ™йр‰н_неS ‰k‰мияте.
1
ИGади д‰рес.
II. С™йл‰м культурасы
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
€д‰би с™йл‰м стиле.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
2.
С™йл‰_ченеS фикерл‰_ культурасы.
1
Лекция, ‰Sг‰м‰.
3.
С‰нгатьле с™йл‰м к_некм‰л‰ре.
1
Видеоматериаллар бел‰н эш.
4.
Орофоэпия ™стенд‰ эшл‰_.
1
К_нег_л‰р.
5.
Паузалар k‰м аларныS т™рл‰ре.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
6.
С™йл‰м темпы.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
7.
Басым k‰м аларныS т™рл‰ре.
Басым k‰м аныS т™рл‰ре.
1
Лекция, к_нег_л‰р.
8.
Х‰р‰к‰тл‰р, мимика k‰м г‰_д‰ тотышы.
1
АSлату, мультимедиа куллану.
9.
Интервью.
1
€Sг‰м‰ эшлекле уен.
10.
М‰кал‰ т™рл‰ре турында м‰гъл_мат.
1
Газета-журналлар буенча эш, практик эш.
11.
М‰кал‰ язу.
1
ИGади эш.
12.
Эш к‰газьл‰ре.
2
Мультимедиа куллану.
III. Яхшы с_з – Gан азыгы
№
Тема
С‰гать саны
^тк‰р_ формасы
1.
С_з турында м‰каль, ‰йтемн‰р туплау.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
2.
К.НасыйраныS “Китаб-‰т-т‰рбия” китабы (64 нче,89 нчы т‰рбия).
1
Чыганак бел‰н эшл‰_.
3.
Татар исемн‰ре k‰м ислам.
1
Лекция. Дискуссия.
4.
Ир-ат исемн‰ре.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
5.
Хатын-кыз исемн‰ре.
1
€Sг‰м‰, практик эш.
6.
€йтер с_зем бар.
1
€Sг‰м‰.
7.
Шигырь, такмак язу.
1
ИGади эш.
8.
Котлау текстлары т™з_.
1
ИGади эш.
9.
Хат алышу т™рл‰ре.
Хат язу.
1
АSлату, ‰Sг‰м‰.
ИGади эш.
10.
Йомгаклау. С_знеS кеше тормышында тоткан роле.
2
Зачёт д‰рес. ИGади эшл‰рне тыSлау.
КурсныS эчт‰леге
Телебез – тарихи ядкарь
1. Тел-халыкныS рухы, язмышы ул.
Тел ул – кешел‰р k‰м кешелек буыннары арасында аралашу коралы.
ТелнеS функциональ _сеше.
“Татарстан Республикасы халыклары телл‰ре турындагы” ТР законы.
Татар милли ‰д‰би теле гар‰п, латин, кирилл язулары нигезенд‰ _с‰.
2. Татар халкы, этнонимы, k‰м теле.
Татар этнонимыныS иS киS м‰гън‰се кемн‰рд‰ булган k‰м кемн‰рне татар дип атаганнары турында. Х‰зерге к™нд‰ нич‰ татар халкы k‰м теле барлыгы.
3. С™йл‰м с‰нгатенд‰ с_з.
Х‰рефл‰рне _зг‰ртеп т™рле с_зл‰р ясау.
С_знеS м‰гън‰ т™смерл‰ре (омоним, синоним, антоним, к_черелм‰ м‰гън‰). Уеннар.
С_знеS сур‰тлелеге (охшамлыклар, шигъри сур‰тл‰р).
С_зд‰н хис-кичерешк‰. Искит‰рлек х‰лл‰р турында уйлап чыгарып с™йл‰_.
4. Ораторлык с‰нгатенеS тормышта ‰k‰мияте.
ТыSлаганда, телд‰н k‰м язма с™йл‰мд‰, укуда.
С™йл‰_че холкыныS тыSлаучыга т‰эсире.
5. Аралашуда коммуникатив хаталар.
Т™рле ситуациял‰рне анализлау, аралашуны кыенлаштыручы с‰б‰пл‰рне к_рс‰т_.
6. Урта диалектныS _зенчел‰кл‰ре.
Урта диалектыныS нинди с™йл‰мн‰рд‰н торуы турында.
-асы/‰се куллану: барасы бар; ул б_ген эшк‰ кил‰се k.б.
-мал(л)ы/м‰л(л)е, -‰се/‰се куллану: килм‰ле, укымалы, кил‰се k.б.
кабатлауларда гала/г‰л‰, ыштыр/ештшер куллану: баргала, укыштыр k.б
7. Актаныш с™йл‰менеS фонетик _зенчел‰кл‰ре.
о-лашкан а куллану: бала, алма;
озын -™й (к™й‰нт‰, с™й‰к, ч™й) яки аныS урыныа -ий куллану : сил‰ш‰ (‰д. с™йл‰ш‰), кий‰ (‰д.к™я), сий‰к (‰д.с™як
-ай/‰й куллану (‰д. -ый/ий): бармай (‰д. бармый), шундай (‰д. шундый), карай (‰д.карый), с™йл‰й (‰д. с™йли)[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]
у€д‰би К, Г, Х урынына J, B, bкуллану:
KарCа (карга), KайCы (кайгы), аK (ак), Cалим (галим), c‰т‰р (х‰т‰р) k.б
F (G - лау) : Gаулык (лит. яулык), G™ри (й™ри), G™з (й™з), Gул (юл), Gук (юк), Gасый (ясый), Gегет (егет), Gылан (елан), Gегерме (егерме) k.б.
фрикатив Ч k‰м F куллану: щ‰щ (ч‰ч), сандугащ (сандугач), жь‰й (G‰й) k.б
8. Fирле с™йл‰мебезнеS лексик диалектизмнары.
Саф лексик диалектизмнар.
Амоним диалектизмнар.
Лексик-морфологик диалектизмнар.
Лексик-фонетик диалектизмнар.
9. Диалектларны туплау k‰м ™йр‰н_.
Материалларны анализлау, эшк‰рт_, т™рл‰рен билгел‰_.
10. Презентация: диалектларны k‰м с™йл‰мн‰рнеS _зенч‰леген ™йр‰н_неS ‰k‰мияте.
Ипт‰шл‰ре алдында с‰нгатьле итеп с™йл‰рг‰ ™йр‰н_.
II. С™йл‰м культурасы
1. €д‰би с™йл‰м стиле.
Стиль. €д‰би с™йл‰м. Язма k‰м с™йл‰м‰ формалары. Телд‰ге стильл‰рне k‰м аларга хас тел-стиль чараларны ™йр‰т‰ торган ф‰н-стилистика.
2. С™йл‰_ченеS фикерл‰_ культурасы.
С™йл‰_ченеS _зен тотышындагы иреклеге, т‰эсирлеге. ЧыгышыныS психологик _зенч‰лекл‰ре. Чыгышта к™телм‰г‰н мизгелл‰р. Чит фикерне кире кагу. Килешм‰_ч‰нлект‰ ит‰гатьлелек.
3. С‰нгатьле с™йл‰м к_некм‰л‰ре.
Лекция, доклад, ‰Sг‰м‰ _тк‰рг‰нд‰ Gанлы с™йл‰м k‰м ‰д‰би телнеS кулланылышы. Чыгышта осталык k‰м стереотип. Чыгышта термин кулланылышы. Халыкара k‰м чит телд‰н керг‰н с_зл‰р.
4. Орфоэпия ™стенд‰ эшл‰_.
Сузык авазларны к_нектер_. Тартык авазларны к_нектер_. Тавыш k‰м дикцияг‰ к_нег_л‰р.
5. Паузалар k‰м аларныS т™рл‰ре.
Пауза т™рл‰ре бел‰н таныштыру.
Тиешсез урында ясалган паузаларныS м‰гън‰не бозулары турында н‰тиG‰ ясау. €д‰би ‰с‰рл‰рд‰н, паузаларны д™рес куеп, ™зекл‰р уку к_нег_л‰ре.
6. С™йл‰м темпы.
С™йл‰м тизлеген‰ йогынты ясаучы к_ренешл‰рне анализлау. Т™рле стиль k‰м жанрда булган текстларныS укылышын чагыштыру.
7. Басым k‰м аларныS т™рл‰ре.
С_зне оештыручы иGек басымы, урыны, басымны _зен‰ алмый торган кушымчалар. Логик басым кагыйд‰л‰ре. Фразадагы ‰k‰миятле с_зл‰рне билгел‰_г‰ ярд‰м ит_че кагыйд‰л‰р k‰м б‰йл‰нешл‰рне к_рс‰т_. М‰гън‰ аеручы басым. Текстлардан ™зекл‰р уку.
8. Х‰р‰к‰тл‰р, мимика k‰м г‰_д‰ тотышы.
Р‰сем с‰нгате k‰м сынлы с‰нгать ‰с‰рл‰рен к_з‰т_. Мимика бел‰н музыка астында т™рле хис-кичерешл‰рне тасвирлап к_рс‰т_г‰ к_нег_л‰р. Чыгыш ясаганда, аралашуда кешенеS г‰_д‰сен тотышы, мимикасыныS роле.
9. Интервью.
Интервьюга билгел‰м‰. “Ялкын” журналыннан интервьюлар уку. Рольле уен. Интервьюлар алу. ИS оста сорау бир_чене билгел‰_.
10. М‰кал‰ т™рл‰ре турында м‰гъл_мат.
Махсус чаралар – риторик сорау, укучыга м™р‰G‰гать ит_, антитеза, анафора, эпифора, синтаксис параллелизм k.б.
11. М‰кал‰ язу. ИGади эш
12. Эш к‰газьл‰ре.
Эш к‰газьл‰ре стиле. Татар теленд‰ р‰сми эш к‰газьл‰ре чыганаклары бел‰н Алтын Урда k‰м Казан ханлыгы чорындагы канцелярия эшч‰нлеген‰ барып тоташа. Эш к‰газьл‰ренеS т™рл‰ре, аларныS стиль _зенч‰лекл‰ре.
III. Яхшы с_з – Gан азыгы
1. С_з турында м‰каль, ‰йтемн‰р туплау.
Халык авыз иGаты китабы бел‰н эшл‰_. М‰кальл‰рнеS м‰гън‰сен ачыклау. ИS ошаганнарын язып алу.
2. К.НасыйраныS “Китаб-‰т-т‰рбия” китабы (64 нче, 89 нчы т‰рбия).
Китап бел‰н таныштыру. Уку k‰м фикер алышу.
3. Татар исемн‰ре k‰м ислам.
Татар халкыныS исем кушуга б‰йле гореф-гад‰тл‰ре k‰м йолалары. Аллаkыны олылауга корылган исемн‰р. Дини б‰йр‰мн‰рг‰ нигезл‰нг‰н исемн‰р. Татар исемн‰ре с_злеге: с_злекнеS т™зелеш принцибы, шартлы кыскартмалар, с_злек бел‰н эшл‰_ принцибы.
4. Ир-ат исемн‰ре.
Татарча язылышы k‰м генезисы (кайсы тел с_зе булуы); исемнеS м‰гън‰се, н‰рс‰ аSлатуы; русча язылышы.
5. Хатын-кыз исемн‰ре.
Татарча язылышы k‰м кайсы телд‰н килеп чыгуы; исемнеS м‰гън‰се, н‰рс‰ аSлатуы; русча язылышы.
6. €йтер с_зем бар.
1) ИGади эш т™рл‰ре бел‰н таныштыру. 2) Халык авыз иGаты т™рл‰ре турында фикер алышу.
7. Шигырь, такмак язу.
ШигырьнеS к_Sел д™ньясына т‰эсире турында с™йл‰ш_, “илkам” т™шенч‰се турында фикер алышу, шигырь т™зелеше турында аSлату, шигырь язып карау, укучыларда д‰рт уяту.
8. Котлау текстлары т™з_.
Укучыны м™ст‰кыйль уйлап, фикерен эзлекле р‰вешт‰, сур‰тл‰п ‰йтеп бирерг‰ ™йр‰т_, рухи д™ньясын баету.
9. Хат алышу т™рл‰ре.
Хат язу.
Хат т™рл‰ре бел‰н таныштыру. ИGади эш бел‰н ш™гыльл‰н_.
10. Йомгаклау. С_знеS кеше тормышында тоткан роле.
Чыгышлар тыSлау. ^з фикереSне д‰лилли бел_. ИGади эшл‰р бел‰н таныштыру.
Кулланылган ‰д‰бият.
Г.Г. Габдуллин, F.Г. Нигъм‰тов, €.Н. ХуGи‰хм‰тов. М‰кт‰п педагогикасы. Казан “М‰гариф”. 1993.
€.Н. ХуGи‰хм‰тов “Т‰рбия – м‰Sгелек ф‰лс‰ф‰”. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2001.
К™ч k‰м рух тамырлары. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2000.
Г.Х. €х‰тов. Х‰зерге татар теленеS лексикологиясе. Казан, 1979.
“Шатлыгым, кайгым минем...”. €дипл‰ребез тел культурасы турында./Т™з_че: А.М.В‰лиева. – Казан: М‰гариф, 2003.
Ф.Ф.Харисов “Милли м‰д‰ниятнеS белем бир_ бел‰н интеграциял‰н_е” Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 1999.
Ф.С.Сафиуллина, Г.Б.Ибраkимов “Хикм‰тле д‰, биз‰кле д‰ Туган Тел”. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 1998.
Х‰лиф Курбатов. С_з с‰нгате. Татар теленеS лингвистик стилистикасы k‰м поэтикасы. Казан “М‰гариф” н‰шрияты, 2002.
Заголовок 1 Заголовок 2 Заголовок 315
Приложенные файлы
