9 55

Быһаарыы сурукҮөрэх предметин өйдөбүлэ.
Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии госстандарта икки государственнай суолталаах Саха Республикатын Правительствотын уураа5ар оло5урар:
1992 с. муус устар 4 күнүгэр ылыллыбыт СР Конституциятын 46-с ыстатыйатыгар “Саха Республикатын государственнай тылларынан Саха уонна нуучча тыла буолаллар” диэн суруллубута. Ол аата саха тыла үөрэххэ, үлэҕэ-хамнаска, дьыала-докумуон толоруутугар, уопсастыба бары эйгэтигэр толору туттуллар бырааптаах тыл буолар.
СР Правительствота 1991с. ыам ыйын 23 күнүгэр “ Саха Республикатын национальнай оскуолаларын саҥардан сайыннарыы концепциятын” бигэргэппитэ.
Төрөөбүт тыл – көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр ханнык баҕарар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи- аймах ытык өйдөбүллэриттэн биирдэстэрэ. Төрөөбүт тыл – оҕоҕо тулалыыр эйгэтин кыраҕатык билэр-көрөр, чугас дьонун-сэргэтин кытта истиҥник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө-санаата сайдар, өбүгэтин үөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ.
Саха тыла – саха оскуолатыгар үөрэх тыла, билии-көрүү төрдө буолар. Үөрэнээччи тыл үөрэҕин туһунан сүрүн өйдөбүлэ, ситимнээн саҥарар үөрүйэҕэ, ырытар-толкуйдуур, оҥорон көрөр дьоҕура маҥнай төрөөбүт тыл уруогар олохсуйар. Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии икки хайысханы тутуһар:
Саха тылын үөрэҕин туһунан өйдөбүлү, литературнай тыл нуормаларын билии.
Тыл култууратын, стилистика ирдэбиллэригэр тирэҕирэн, ситимнээн саҥарар үөрүйэҕи (ситимнээх саҥаны) сайыннарыы.
Үөрэтии Семенова С.С. уо.д.а. Саха тыла: 5-11 кылаас. Саха оскуолатын программата. – Дьокуускай: – 2012.- 52 с. программатынан барар.

Үөрэх биридимиэтин сыала уонна соруга.
Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии маннык сыалы-соругу туруорар:
Саха тылын барҕа баайын, тутулун, уратытын оҕо үйөгэр-сүрэҕэр тиийэр курдук арыйан көрдөрүү.
Оскуоланы бүтэрэр үөрэнээччигэ араас эйгэҕэ, араас наадаҕа сахалыы сатаан саҥарар, суруйар дьоҕуру иҥэрии.
Саха тылын талыы-талба кэрэтин биллэрэн, ийэ тылын сөбүлүүр, харыстыыр, төрүт култууратын биһириир, омугун сыаналыыр, убаастыыр ыччаты иитэн таһаарыы.
Үөрэх былааныгар үөрэх биридимиэтин миэстэтэ.
Оскуола үөрэ5ин былааныгар национальнай-региональнай компонеҥҥа киирбит предмет буолар. Төрөөбүт тылы 9 кылааска үөрэтии нэдиэлэҕэ 2 чаас бэриллэр. Сылга 68 чаас.
Үөрэх биридимиэтин үөрэтии түмүгэ.
Ытык өйдөбүллэри иҥэрии түмүгэ.
Төрөөбүт тыл – омугу сомоҕолуур тыл буоларын өйдүүр. Төрөөбүт тыл төрүт айылгыта, үйэлээх үгэһэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литератураҕа сөҥмүтүн билэр. Төрөөбүт тылын сайыннарар, кэлэр көлүөнэҕэ тириэдэр ытык иэстээҕин, ийэ тыл үйэлэргэ чөл туруктаах буоларыгар тус оруоллааҕын өйдүүр. Төрөөбүт тыл иитиллэр, үөрэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэҕэйэр. Төрөөбүт тыл элбэх омук алтыһан бииргэ олорор кэмигэр икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киһиттэн харыстабыллаах сыһыаны эрэйэрин өйдүүр.
Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ.
Бэйэни салайынар-дьаһанар сатабыл.
Тылы сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох ханнык түмүккэ кэлиэхтээҕин быһа холоон билэр. Бэйэтин сааһыгар сөп түбэһэр тиэкискэ үөрэппит матырыйаалын сүнньүнэн тыл литературнай нуормата саҥарар эбэтэр суруйар киһи тылыгар төһө сөпкө эбэтэр сыыһа туттуларын билэр. Итэҕэһин, алҕаһын быһаарар, көннөрөр, бэйэтин тылыгар-өһүгэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуһарга дьулуһар. Төрөөбүт тылын барҕа баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этин тыл күүһүн, кыаҕын толору туһанарга, тылын-өһүн бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиһилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуһар. Бэйэ санаатын өрүү кэтэнэр, көрүнэр, алҕаһа суох саҥарарга, санаатын ыпсаран, хомоҕойдук этэргэ кыһаллар.
Билэр-көрөр сатабыл. Үөрэнэр сатабыл.
Үлэ сыалын-соругун таба туруоруу. Төрөөбүт тылын үөрэтэригэр сыал-сорук туруорунан көдьүүстээхтик үлэлиир.
Билиини-көрүүнү кэҥэтэр араас матырыйаалы туһаныы. Сахалыы үөрэх, наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туһааннаах информацияны, билиини дөбөҥнүк булар, бэлиэтэнэр, түмэр. Ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туһанар. Сахалыы тахсар хаһыаттары, сурунааллары ааҕар, тэлэбиисэринэн сахалыы биэриилэри сэргээн көрөр. Сахалыы үөрэҕи сайыннарар интэриниэт-сайтартан бэйэтин сааһыгар сөптөөх туһалаах информацияны булан, сатаан наардаан туһанар, тиэкиһи сахалыы шрибинэн бэчээттиир. Араас тэрээһиҥҥэ төрөөбүт тыл литературнай нуорматын тутуһан кыттар.
Билиини сааһылааһын. Саҥа билиини ыларга баар билиитигэр тирэҕирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир.
Тобулук өйү сайыннарар үөрүйэх. Саха тылын лингвистическэй матырыйаалагра тирэҕирэн, өй үлэтин араас дьайыыларын кэбэҕэстик толорор. Тэҥнээһин, ырытыы, холбооһун, түмүктээһин, ханыылатан сааһылааһын. Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы табыгастаахтык туһанан дьону итэҕэтэр, ылыннарар курдук санаатын сааһылаан этэр үөрүйэҕэ сайдар.
Рефлексия. Сыалы-соругу ситиһэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын төһө сөпкө талбытын сыаналыыр, холонор. Үлэ түмүгүн дьон интэриэһин тардар курдук сахалыы кэпсииргэ дьулуһар.
Бэлиэни-символы туһанар үөрүйэхтэр. Тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туһанар. Анал бэлиэнэн тыл, этии, тиэкис моделын оҥорор. Этиини, тиэкиһи көннөрөр. Этиини айар, толкуйдуур.
Бодоруһар сатабыл.
Бииргэ үлэлиир үөрүйэх. Дьону кытта бииргэ алтыһан үөрэнэр, үлэлиир араас ньыманы баһылыыр (пааранан, бөлөҕүнэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыһыы туругар кэбэҕэстик киирэр.
Кэпсэтэр үөрүйэх. Кэпсэтии уратыларын өйдүүр, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киһитин убаастыыр, сэҥээрэр, санаатын болҕойон истэр, ылынар. Кэпсэтэригэр дьон болҕомтотун тардар, сэргэхситэр, сонуурҕатар, көҕүлүүр сатабылы табан туһанарга дьулуһар. Кэпсэтэр кэмҥэ бэйэ көрбүтүн, истибитин, аахпытын сиһилии сэһэргиир.
Кэпсэтии сиэрин тутуһар үөрүйэх. Дьону кытта алтыһыыга кэпсэтии сиэрин тутуһар, туттан-хаптан бодоруһуу ньымаларын тоҕоостоохтук туттар. Сахалыы дорооболоһор, билсиһэр, быраһаайдаһар, көрдөһөр, бырастыы гыннарар, буойар, төлөпүөнүнэн кэпсэтэр о.д.а. үгэстэри иҥэриммит, күннээҕи олоҕор өрүү туттар.
Тустаах үөрэх биридимиэтин үөрэтии түмүгэ.
Саха тылын литературнай нуорматын тутуһар. Саҥа чааһын, этии чилиэнин булар, ырытар. Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуһар. Тиэкис өйдөбүлүн, бэлиэтин билэр. (тиэмэтэ, сүрүн санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ). Саныыр санаатын сааһылаан, дьоҥҥо өйдөнүмтүөтүк, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуһан суруйары сатыыр. Тиэкис тииптэрин араарар. Монолог, диалог арааһын сатаан туһанар. Бэйэ саҥатын сатаан хонтуруолланар, тиэкиһин ис хоһоонун, тылын-өһүн сыаналанар, алҕастары булар, чочуйар, тупсарар.
Үөрэх биридимиэтин ис хоһооно.
Бодоруһуу культуурата
Дьону кытта бодоруһуу араас көрүҥэ: кэпсэтии, сэһэргэһии, сүбэлэһии, сөпсөһүү. Саҥарыы уонна истии культуратын, кэпсэтии сиэрин тутуһуу.
Саҥа көрүҥэ: истии, саҥарыы, ааҕыы, суруйуу
Истии. Дьону кытта бодоруһууга истии культуратын тутуһуу. Кэпсэтии сыалын-соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоһоонун өйдөөһүн. Сахалыы араас тиэкиһи истии, сүрүн ис хоһоонун, болҕойуллуохтаах түгэннэрин истэн сиһилии ылыныы, истибиккэ олоҕуран тус санааны үөскэтии. Истибиттэн туһааннааҕы, суолталааҕы сурунуу.
Ааҕыы. Араас тиэкиһи саҥа интонациятын, төрүт дорҕоон этиллиитин тутуһан, тэтимнээхтик ааҕыы. Тиэкиһи туох сыаллаах-соруктаах ааҕартан көрөн, ааҕыы араас көрүҥүн сатаан туһаныы. Ааҕыы кэмигэр тиэкис сүрүн санаатын өйдөөһүн, наадалаах, туһалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сүрүн ис хоһоонугар тус сыанабылы (сыһыаны) сатаан этии.тиэкистэн синонимы, сомоҕо домоҕу, түөлбэ тылы, ойуулуур-дьүһүннүүр ньыманы туттан кэпсииргэ дьулуһуу. Ааҕыллар тиэкистэн билбэт, өйдөөбөт саҥа тыллары тылдьыттан булуу. Ааптар санаатын, иэйиитин биэрэригэр тиэкис тутулун, этии арааһын хайдах туһаммытын быһаарыы. Аа5ыыга тиэкис интонациятын, туонун сүрүн санааҕа сөп түбэһиннэрэн таба тайаныы.
Саҥарыы. Кэпсэтии сиэрин саҥа култууратын тутуһуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини тоҕоостоохтук көҕүлээһин, саҕалааһын, салҕааһын, түмүктээһин. Саныыр санааны толору, сиһилии тириэрдэр инниттэн кэпсэтии сыалыгар-соругар, ис хоһоонугар сөп түбэһэр сахалыы тылы-өһү, ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалары таба туһаныы. Саҥа тиибин арааһын туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии түгэниттэн дорҕоону күүһүрдэн сымнатан, үрдэтэн-намтатан, уһатан, куолас толбонун, эгэлэгэтин туһанан истээччигэ сыһыаны, иэйиини тириэрдии. Этэ санааны сааһылаары эбэтэр тустаах өйдөбүлү истээччигэ тоһоҕолоон тиэрдээри тоҕоостоох миэстэҕэ анал тохтобуллары (паузаны) сатаан туһаныы. Түгэниттэн көрөн, саҥарыы тэтимин сөпкө талыы.
Суруйуу. Сурук-бичик култууратын тутуһуу. Тупсаҕай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиһи устуу, истэн суруйуу. Саныыр санааны суругунан сиһилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу. Тэттик тиэкистэри суруйуу. Суругунан үлэҕэ сомоҕо домоҕу, синоним тыллары, онтон да атын сахалыы ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалары туттуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуһуу.
Тыл үөрэҕэ.
Холбуу этии. Судургу уонна холбуу этиини араарар ньыманы сатаан туһаныы. Ситим тылы уонна ситимниир тылы араарыы. ТХХЭ арааһын быһаарыы, сорудах быһыытынан оҥоруу. Араас ситим тылы солбуйан, этии ис хоһооно хайдах уларыйарын быһаарыы. Сурук бэлиэтин сөпкө туруоруу. Тиэкистэн ТХХЭ арааһын булуу, стилистическэй суолтатын быһаарыы. Истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттуу. БХЭ араарар ньыманы сатаан туһаныы. Салаа чааска ыйытык туруоруу, арааһын быһаарыы, сорудах быһыытынан оҥоруу. Сиһилии, туһаан, толоруу, быһаарыы уонна кэпсиирэ суолталаах ХЭ арааһын ыйытыы туруоран быһаарыы, тутаах уонна салаа чаас ситимнэһэр ньыматын ыйыы, сурук бэлиэтин быһаарыы. Сыыһа турбут, көппүт сурук бэлиэтин булан көннөрүү. Тиэкистэн уустук тутуллаах ХЭ грамматическай оло5ор тирэ5ирэн булуу, сурук бэлиэтин быһаарыы, туруоруу. Стилистическэй суолтатын быһаарыы.
Тиэкис синтаксиһа. Тиэкиһи ырытыыны истии, ырытыы. Тиэкис итэ5эһин таба көрүү, арааран ааттааһын. Бэлэм тиэкис итэ5эһин көннөрүү. Бэриллибит теманы матырыйаал хомуйан, киэҥник арыйарга эрчиллии. Сүрүн санаатын арыйар тылы-өһү туттан уларытыы, тупсарыы. Этии ситимин арааран көрүү, тупсарыы. Этиини ситимниир ньыманы солбуйан көрүү, суолтата уларыйарын бол5ойуу. Ситимнээн салҕааһын. Тиэкис чааһын булан быһаарыы, итэ5эһин көннөрүү. Кэрчик тема төһө сөпкө арыллыбытын сыаналааһын. Абзаһы сөпкө оҥоруу. Тиэкис ис хоһоонун уонна былаанын тэҥнээн көрүү, сөп түбэспэт миэстэтин ыйан көннөрүү. Аат буларга эрчиллэр судургу былаантан уустук былааны оҥорорго үөрэнии. Сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур тиэкиһи араарыы, аатын кытта тэҥнээн көрүү. Бэриллибит араас аатынан туох тиэкис буолуон сөбүн саба5алыыр. Биир тиэкискэ сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур кэрчиги булан көрүү. Текст жанрын быһаарыы. Суруйарга эрчиллии. Ис хоһооно хайдах арылларын, тутулун, истиилин, тылын-өһүн сыаналааһын.
9 кылааска төрөөбүт тылы үөрэтэргэ теманан былаан:
№ Уруок тематаКүнэ Уруок тиибэҮѳрэнээччи γлэтин сүрүн кѳрγӊнэрэ Электр-най сыhыар-таБэлиэт-нБылаан Ыыт-та 1 Киирии тема. Саха тыла – Саха Республикатын государственнай тыла 4.09 Саҥа тема Төрөөбүт сахатын тылынан киэҥ туттар. Бэйэтин санаатын толору этэр, суруйар. 2 Судургу этии хатылааһын 7.09 Хат-н Судургу этиини хатылааһын. 3 Холбуу этии өйдөбүлэ. 11.09 Саҥа тема Судургу уонна холбуу этиини араарар ньыманы сатаан туһанар (этии грамматическай олоҕор тирэҕирэр). Ситим тылы уонна ситимниир тылы араарар. “Саха тылын грамматиката”. Н.Н. Ефремов, С.С. Семенова 4 Тэҥҥэ холбоммут уонна баһылатыылаах холбуу этии 14.09 Саҥа тема Тэҥҥэ холбоммут холбуу этии арааһа. ( 10 ч.)
5 ТХХЭ өйдөбүлэ 18.09 Саҥа тема ТХХЭ арааһын быһаарар, сорудах быһыытынан оҥорор. Араас ситим тылы солбуйан, этии ис хоһооно хайдах уларыйарын быһаарар.
Тэҥ суолталаах холбуу этии суолтатын быһаарар. Сурук бэлиэтин быһаарар, туруорар. Сыыһа турбут эбэтэр көппүт сурук бэлиэтин булан көннөрөр. Тэҥ суолталаах холбуу этии арааһын сорудах быһыытынан оҥорор, сурук бэлиэтин туруорар.
Баһылыыр суолталаах холбуу этии суолтатын быһаарар. Сурук бэлиэтин быһаарар. Туруорар. Сыыһа турбут эбэтэр көппүт сурук бэлиэтин булан көннөрөр. Баһылыыр суолталаах холбуу этиини сорудах быһыытынан оҥорор, сурук бэлиэтин туруорар.
Тиэкистэн ТХХЭ арааһын булар, стилистическэй суолтатын быһаарар. Тэҥ суолталаах холбуу этиини истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар. “Саха тылын грамматиката”. Н.Н. Ефремов, С.С. Семенова 6 Тэҥ суолталаах ТХХЭ 21.09 Саҥа тема 7 Тэҥ суолталаах ТХХЭ 25.09 Чиҥэт 8 Билиини бэрэбиэркэлиир тургутук (са5алыыр) 28.09 Хонт-л 9 Бэрэбиэркэлиир улэ 2.10 Чиҥэт 10 Баһылыыр суолталаах ТХХЭ 5.10 Саҥа тема 11 Баһылаар суолталаах ТХХЭ 9.10 Чиҥэт 12 ТХХЭ стилистиката 12.10 Чиҥэт 13 ТХХЭ стилистиката 16.10 Чиҥэт 14 ТХХЭ стилистиката 19.10 15 ТХХЭ хатылааһын. 23.10 Хонт-л Баһылатыылаах холбуу этии ( 18 ч).
16 Баһылатыылаах холбуу этии өйдөбүлэ 26.10 Саҥа тема Баһылатыылаах холбуу этиини араарар ньыманы сатаан туһанар (тус туһунан этии оҥорон ааҕан көрөр), салаа чааска ыйытык туруорар, арааһын быһаарар, сорудах быһыытынан оҥорор.
Сиһилии суолталаах БХЭ арааһын ыйытыы туруоран быһаарар, тутаах уонна салаа чаас ситимнэһэр ньыматын ыйар, сурук бэлиэтин быһаарар. Сыыһа турбут эбэтэр көппүт сурук бэлиэтин булан көннөрөр. Сиһилии суолталаах баһылатыылаах быһыытынан бэйэтэ оҥорор, сурук бэлиэтин туруорар.
Туһаан. Толоруу. Быһаарыы уонна кэпсиирэ суолталаах БХЭ арааһын ыйытыы туруоран быһаарар. Тутаах уонна салаа чаас ситимнэһэр ньыматын ыйар, сурук бэлиэтин быһаарар, бэйэтэ туруорар.
Тиэкистэн БХЭ арааһын булар, стилистическэй суолтатын быһаарар. БХЭ арааһын истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар. “Саха тылын грамматиката”. Н.Н. Ефремов, С.С. Семенова 17 Сиһилии салаа этии арааһа 30.10 Саҥа тема 18 Сиһилии салаа этии арааһа 9.11 Чиҥэт 19 Сиһилии салаа этии арааһа 13.11 Чиҥэт 20 Сиһилии салаа этии арааһа 16.11 Чиҥэт 21 Туһаан, толоруу, быһаарыы, кэпсиирэ салаа этии арааһа 20.11 Саҥа тема 22 БХЭ стилистиката 23.11 Саҥа тема 23 БХЭ стилистиката 27.11 Чиҥэт 24 БХЭ стилистиката 30.11 Чиҥэт 25 БХЭ стилистиката 4.12 Чиҥэт 26 БХЭ стилистиката 7.12 Ч иҥэт 27 БХЭ стилистиката 11.12 Чиҥэт 28 Уустук тутуллаах БХЭ 14.12 Саҥа тема Тиэкистэн уустук тутуллаах холбуу этиини грамматическай олоҕор тирэҕирэн булар, сурук бэлиэтин быһаарар, бэйэтэ туруорар. Уустук тутуллаах холбуу этиини оҥорор, сурук бэлиэтин туруорар.
Ылбыт билиитин туһанар. Тургутунар. 29 Уустук тутуллаах БХЭ 18.12 Чиҥэт 30 Холбуу этии хатылааһын 21.12 Хат-н 31 Холбуу этии хатылааьын 25.12 Хат-н 32 Холбуу этии хатылааһын 11.01 Хат-н 33 Холбуу этии хатылааһын аахпыттан суруйуу 15.01 Хат-н 34 Холбуу этии хатылааһын 18.01 Хат-н Ситимнээх саҥа (33 ч).
Тиэкис синтаксиһа ( 10 ч).
35 Тиэкис өйдөбүлэ. Бэлиэтэ. 22.01 Саҥа тема Тиэкиһи ырытыыны истэр. Ол холобурунан тиэкиһи бэйэтэ ырытар.
Тиэкис итэҕэһин таба көрөр, арааһын ааттыыр. Бэлэм тиэкис итэҕэһин көннөрөр. Матырыйаал хомуйан, киэҥник арыйарга эрчиллэр. Тиэкистэн сүрүн санаатын арйыра этиини булар. Эпиграбы талар. Тиэкис сүрүн санаатын арыйар тылы-өһү туттан уларытар, тупсарар.
Тиэкискэ этии ситимин арааран көрөр, тупсарар. Этиини ситимниир ньыманы солбуйан көрөр. Суолтата уларыйарын болҕойор. Этиини араас ньыманан ситимнээн салгыыр.
Тиэкис чааһын булан быһаарар, итэҕэһин көннөрөр. Кэрчик тема төһө сөпкө арыллыбытын сыаналыыр. Абзаһы сөпкө оҥорорго, пропорциятын тутуһарга эрчиллэр.
Тиэкис ис хоһоонун уонна былаанын тэҥнээн көрөн, сөп түбэспэт миэстэтин ыйан көннөрөр. Былаан этиитин чочуйар. Кэрчик темаҕа аат буларга эрчиллэр. Судургу былаантан уустук былааны оҥорорго үөрэнэр.
Тиэкис тылын-өһүн итэҕэһин таба көрөр, көннөрөр, тупсарар. 36
Тиэкис темата. Сүрүн санаата. 25.01 Саҥа тема 37 Билиини бэрэбиэркэлиир тургутук 29.01 Хонт-л 38 Бэрэбиэркэлиир улэ 1.02 Чинэт 39 Тиэкискэ этии ситимэ. 5.02 Чиҥэт 40 Тиэкискэ этии ситимэ ырытыы 8.02 Чиҥэт 41 Тиэкис чааһа. Абзац. Былаан. 12.02 Саҥа тема 42 Тиэкис чааһа. Абзац. Былаан. 15.02 Чиҥэт 43 Тиэкис суруйуу. 19.02 Чиҥэт 44 Суруйбут тиэкиһи ырытыы 22.02 Чиҥэт Саҥа тиибэ ( 22 ч).
45 Тиэкис сиһилиир ньымата. Сэһэргээһин. 26.02 Саҥа тема Сэһэргиир. Ойуулуур, тойоннуур тиэкиһи араарар, аатын кытта тэҥнээн көрөр. Бэриллибит араас аатынан туох тиэкис буолуон сөбүн сабаҕалыыр. Биир тиэкискэ сэһэргиир. Ойуулуур, тойоннуур кэрчиги булан көрөр.
Сэһэргиир тиэкис жанрын быһаарар. Ис хоһооно хайдах арылларын, тутулан. Истиилин. Тылын-өһүн сыаналыыр. Сахалыы-нууччалыы ситимниир ньыма арааһын сатаан туттар. Икки-үс талбыт жанрын суруйарга эрчиллэр.
46 Сэһэргээһин тиэкиһи ырытыы 29.02 Чиҥэт 47 Худуоһунньук Чикачев А.В. „Мечта“ хартыынатыгар айар үлэ 4.03 Чиҥэт “Саха сирин худуоһунньуктара” 48 Айар үлэни ырытыы 7.03 Чиҥэт 49 Аахпыттан суруйуу 11.03 Чиҥэт 50 Аахпыттан суруйууну ырытыы 14.03 Чиҥэт 51 „Оскуола боруогун атыллаары туран“ өйтөн суруйуу 18.03 Чинэт 52 Тиэкис сиһилиир ньымата. Ойуулааһын. 28.03 Саҥа тема Ойуулуур тиэкис жанрын быһаарар. Ис хоһоонун, истиилин, уус-уран сиһилиир ньыматын, тылын-өһүн сатаан сыаналыыр. Итэҕэһин булан көннөрөр. . Икки-үс талбыт жанрын суруйарга эрчиллэр.

53 Уус-уран айымньыга ойуулааһын араас ньыматын туттуллуута 1.04 Саҥа тема 54 Киһини ойуулааһын 4.04 Саҥа тема 55 Өйтөн суруйуу „Айылҕалыын сэһэргэһии“ 8.04 Чиҥэт 56 Өйтөн суруйууну ырытыы 11.04 Чиҥэт 57 Аахпыттан суруйуу 15.04 Чиҥэт 58 Худуоһунньук Собакин Афанасий Петрович „Кыталыктар үҥкүүлэрэ“ хартыынатыгар айар үлэ 18.04 Чиҥэт “Саха сирин худуоһунньактара” 59 Тиэкис сиһилиир ньымата. Тойоннооһун. 22.04 Саҥа тема Тойоннуур тиэкис тутулун, истиилин, ситимниир ньыматын, тылын-өһүн ырытар. Ис хоһоонун, ол аата тезиһэ сөбүн, дакаастабыла сонунун, түмүгэ төһө тиийимтиэтин сыаналыыр. Ситимниир ньыма арааһын сөпкө туттарга эрчиллэр. Бэйэтигэр чугас тиэмэни тойонноон суруйар. 60 Тойоннооһун 25.04 Чиҥэт 61 „Мин доҕорум“ тойоннооһун тиэкис суруйуу 29.04 Чиҥэт 62 Тиэкиһи ырытыы 2.05 Чиҥэт 63 Аахпыттан суруйуу 6.05 Чиҥэт 64 „Ханнык идэни талыахха? “ тойоннооһун тиэкис суруйуу 9.05 Чиҥэт 65 Тойоннооһун тиэкис 13.05 Хат-н 66 Тиэкис сиһилиир ньымата хатылааһын. 16.05 Хат-н Сыл устата ылбыт билиитин тургутунар. 67 Билиини бэрэбиэркэлиир тургутук. (Тумуктуур). 20.05 Хонт-л 68 Бэрэбиэркэлиир улэ 23.05 Хат-н Үөрэх биридимиэтин үөрэтэр-методическай уонна материальнай-техническэй хааччыйыы
№ Материальнай-техническэй тэриллэр Ахсаана 2015-2016 үѳ. дь Хос быһаарыы
Бибилэтиэкэ пуондата
1 Саха тылын үөрэтии программата
“Саха тыла” биридимиэти үөрэтэр учуобунньук
Эбии үөрэх бособуойалара
“Төрөөбүт тыл уонна литература” научнай-методическай сурунааллар
Тылдьыттар (быһаарыылаах, таба суруйуу, синоним, омоним, сомо5о домох)
Грамматическай ыйынньыктар
Уус-уран кинигэлэр
Диктант, аахпыттан суруйуу тиэкистэрэ Д
К
К
Д
К
К
К
К +
+
+
+
+
+
+
+
Учуобунньуктар федеальнай, региональнай үөрэх кинигэлэрин испииһэгэр киирбит буолуохтаахтар.
Үөрэх цифровой ресурсалара 2 Саха тылын грамматиката. Н.Н. Ефремов, С.С. Семенова – электроннай таблицалар.
Сахалыы таба суруйуу компьютернай бырагыраамата
Презентациялар
Проектор
Компьютер Д
К +
+
+
+
+ СанПиН ирдэбилигэр сөп түбэһиэхтээх.
Бэчээтинэй босуобуйалар 3 Тыл үөрэҕин сүрүн салааларынан грамматическай таблицалар
Оҕо кэпсииригэр, өйтөн суруйарыгар аналлаах хартыыналар
Темаларынан карточкалар Д
К, Ф
К,П, Ф -
+ (электр)
+ (бэйэ оҥоруута) Көрдөрөр-иһитиннэрэр босуобуйалар
4 Төрөөбүт тыл УМК-гар сыһыаннаах аудио-дискэлэр.
Саха тылын үөрэтии темаларыгар сыһыаннаах видео-киинэлэр.
Саха тылын үөрэтии темаларыгар сыһыаннаах слайдалар (диапозитивтар). Д
Д
Д
-
-
- Оонньуулар уонна оонньуурдар
5 Тылы сайыннарар остуол оонньуулара.
Бодоруһууга үөрэтэр ситуационнай оруолунан оонньуу кэмпилиэгэ (сахалыы куукулалар, о.д.а) Ф
Ф
-
- Үөрэх биридиэтин эбии техническэй тэриллэрэ
6 Лингафон тэриллэрэ К -